Bilgiye Erişim Aracı Olarak Öğrencilerin İnternete Yaklaşımı

Medet YOLAL¹

Rıdvan KOZAK²

DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ
SAYI: 20
YIL: NİSAN 2008

Özet: Bilgi teknolojileri ve internet ortamındaki gelişmeler son kullanıcıların bilgisayar
kullanım tutumları ve yapıları üzerinde kapsamlı bir değişime neden olmuştur. Benzer
biçimde internet üzerinden son kullanıcılarla erişim ve etkileşim içinde olan kurum ve
kuruluşların bu doğrultudaki çabalarında da hızlı bir artış yaşanmıştır. Bu çalışma, internetin
bilinen faydalarına paralel olarak öğrencilerin interneti kullanım amaçlarını saptama ve
bilgiye erişim aracı olarak internete yaklaşımlarını ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Araştırma amacıyla geliştirilmiş olan anket soru formu 2005-2006 eğitim yılında Eskişehir
Meslek Yüksekokulu, Turizm ve Otel İşletmeciliği Programında eğitim gören toplam 98
öğrenciye uygulanmıştır. Öğrencilerin internete ilişkin farkındalık düzeylerinin oldukça
yüksek olduğu, internet kullanımı konusunda deneyimlerinin yüksek olduğu, bilgi arama aracı
olarak interneti önemli gördükleri ve haftada ortalama olarak 12,6 saatlerini internet başında
geçirdikleri saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Bilgi arama, internet kullanımı, öğrenciler.

Students’ Attitudes Towards Internet As An Information Tool

Abstract: The developments experienced in the information technologies and internet
resulted in substantial changes on the computer usage behaviours of the individuals. Similarly
a rapid increase has been observed in the efforts of organizations and associations to use
internet as a medium for communication with their target groups. In this study, it is aimed to
analyze internet usage purposes of students and their attitudes to internet as an information
source. For the purpose of the study questionnaire forms were used and a total of 98
respondents who were the students of Eskisehir Vocational School, Tourism and Hotel
Management Programme have contributed to the study. Findings reveal that students were
highly aware of internet, were experienced in the use of internet, appraised the web as an
important information seeking tool and spend approximately 12.6 hours per week on internet.

Keywords: Information search, internet usage, students.

GİRİŞ

Teknik olarak iki veya daha fazla bilgisayarın belirli bir sistem içinde
birbirine bağlanması ile oluşturulan bilgisayar ağına yerel ağ denmekte olup,
farklı sistemlere ait birden fazla bilgisayarın veya yerel bilgi ağlarının
birbirine bağlanmasından oluşan bütüne internet adı verilmektedir (Bal,

2001, s. 408). 1970’li ve 1980’li yıllarda TCP (Transmission Control
Protocol)/IP (Internet Protocol) tabanlı internet, esas olarak bilgi değişimi

için araştırmacılar ve akademisyenler tarafından kullanılan bir teknoloji
durumundayken, World Wide Web’in gelişimiyle inanılmaz bir hızla
yaygınlaşmaya başlamıştır (Burger ve diğerleri, 1997). Günümüzde kullanım
alanı ve kullanıcı sayısı hızla artan internet, geçmişte olduğunun aksine
kablosuz olarak daha hızlı ve etkin bir erişim ağına sahiptir.

İnternetin üç farklı işlevi bulunmaktadır: a) bireyler arasında iletişim, b) boş
zaman ve/ya eğitim için etkileşim, c) bireyler, kurumlar ve bireyler,
kurumlar arasında bilgi aktarımı (Bonn ve diğerleri, 1998). Bu işlevler
doğrultusunda herhangi bir kullanıcı internet ile elektronik posta
gönderebilme, ileti veya dosya paylaşabilme, on-line sohbet edebilme, sesli
veya görüntülü haberleşme, on-line servisleri kullanarak alışveriş yapabilme,
bankacılık işlemlerini gerçekleştirebilme, bilgi arama ve paylaşımı vb.
olanaklara sahip olmaktadır (Yolal, 2003).

Günümüzde internet üzerinde oluşturulmuş milyarlarca web sayfası
mevcuttur. Web sayfaları hayal edilebilecek hemen her konuda, her tip
insan, firma, kurum-kuruluş tarafından yaratılabilmektedir. Ortalama
düzeydeki bir bilgisayar kullanıcısı, kolaylıkla elde edebileceği özel web
tasarım yazılım paketleriyle aynı gün içinde bir web sitesi yaratabilmektedir.
Siteye yapılacak her ilave bilgi veya sayfa ekleme maliyeti (marjinal
maliyeti) neredeyse sıfırdır (Liu, 2000). İnternet ortamındaki bilginin bu
muazzam büyüklüğü ve çeşitliliği göz önüne alındığında; sunulan/edinilen
bilginin değeri, güvenilirlik veya tarafsızlık, güncellik, uygulanabilirlik, site
sahipliği gibi konularda şüphe uyandıran yanlış veya eksik bilgilerin
(manipüle edilmesi) bulunma olasılığı web sayfalarının eleştirel bir
değerlemesinin yapılması ihtiyacını doğurmaktadır. Web üzerinde aşırı bilgi
olması ve bilgilerin anonim özellik taşımasından dolayı bireylerin eriştikleri
bilgileri değerlendirebilmelerini sağlayacak becerilerin geliştirilmesi
gerekmektedir. Herhangi bir kütüphane kullanıldığında kitaplar, bilimsel
dergiler ve başkaca kaynaklar bilim adamları, yayıncılar ve kütüphaneciler
tarafından hâlihazırda değerlendirilmiş durumdadır. Her türlü kaynak nihai
kullanıcıya ulaştırılmadan önce bir şekilde gözden geçirilmiştir
(www. library j hu.edu/re searchhelp/general/evaluating). Web kullanımında
ise bu durum geçerli değildir. Bir filtre veya süzgeç bulunmamaktadır.
Herkes web sayfası oluşturabileceğinden, çeşitli yazarlar tarafından
hazırlanmış sayısız kalite düzeyine sahip belge bulunmaktadır. Şüpheli ve
yanıltıcı olanların yanında mükemmel kaynaklar da mevcuttur. Bu
nedenlerle on-line bilginin derlenmesi, webde bilgi arama sürecinin en
önemli bileşeni olmuştur. Bilgiyi eleştirel şekilde değerleyebilme ise bilgi
çağının önemli bir becerisi haline gelmiştir.

Bilgi gereksinimi ve bilgi arama davranışına etki eden pek çok unsur
bulunmaktadır. Bilgi erişim sistemlerinde bilginin düzenlenişi, sunumu
kişinin bilişsel yapısı ve bilgi arama davranışı gibi unsurların istenen bilgiye
ve doğru belgelere erişimi etkileyeceği açıktır (Uçak ve Güzeldere, 2006).
Öğrencilerin bilgi gereksinimleri ve bilgi arama davranışları, içinde
bulundukları akademik disiplin ve sahip oldukları olanaklara göre
şekillenmektedir.

Bu araştırmada internetin üniversite öğrencileri tarafından daha çok hangi
amaçlar doğrultusunda kullanıldığını saptamak, bilgi arama deneyimlerini ve
mekânlarını ortaya koymak ve özellikle bilgiye erişim açısından internetin
öğrenciler için önemini belirlemek amaçlanmıştır.

LİTERATÜR TARAMASI

Günümüzde web, bireylerin iş amaçlı olsun veya olmasın bilgi ihtiyaçlarını
karşılamak için geleneksel bilgi kaynaklarıyla rekabet halindedir. Web,
insanların geleneksel medyaların kullanımının önündeki ulaşılabilirlik,
etkileşim ve tanımlama engelleri gibi sorunlardan bazılarının üstesinden
gelinmesini sağlayan bir ortamdır. Bilgiye dayalı etkinlikler için
kullanıcıların webden yararlanma düzeyleri ve kullanıcı tutumlarının nasıl
değiştiği ve bu değişimin ne tür faydalar sağladığı belirsizdir (D’Ambra ve
Rice, 2001). Öte yandan webe dayalı tüketici hizmetleri genellikle başarılı
olarak algılanmakla birlikte webin kullanıcıların temel bilgi gereksinimlerini
ne oranda karşılayabildiği konusunda fazla bilgi bulunmamaktadır.

Bireylerin internet üzerinde bilgi arama düzeylerini etkileyen pek çok etkinin
olduğu söylenebilir. Moon (2004) kullanıcıların bilgi düzeyinin artmasının
internette bilgi arama davranışlarını artıracağını varsaymaktadır. Benzer
şekilde internet kullanma becerileri geliştikçe tüketiciler internet üzerinde
daha fazla bilgi arayacaklardır. Yapılan çeşitli araştırmalar internet kullanımı
üzerinde cinsiyet, yaş, gelir, eğitim ve sahip olunan meslekler gibi
demografik özelliklerin de etkili olduğunu göstermektedir (King ve Teo,

1996, içinde Moon, 2004). Ancak Hupfer ve Detlor (2006) internet üzerinde
bilgi arama davranışında cinsiyet farklılığı olmadığını saptamışlardır.

Bazı durumlarda kişinin eğitim düzeyi ve bilgi birikimi onun yeniliklere
karşı tutumunun belirleyicisi olmayabilir. Whitmore (2002) farklı
disiplinlerde eğitim alan üniversite öğrencilerinin bilgi arama davranışlarının
da farklı olduğunu saptamıştır. Öte yandan Kim ve Kwon (1999), boş zaman
etkinliklerinde ilerici ve kendine güvenen bir yaşam tarzına sahip bireylerin
interneti daha sık kullandığını ve internet üzerinde daha sık bilgi aradıklarını
ileri sürmektedirler.

Bireylerin internet üzerinde bilgi arama tutumlarını etkileyecek önemli
değişkenlerden biri de internet sitesinin sahip olduğu özelliklerdir. Web
sitesinin daha ayrıntılı ve faydalı, doğru ve güvenilir, güncel ve zamanlı
bilgiler sunması kullanıcıların bu siteyi kullanmasını ve sitede daha uzun
süreli kalmasını etkileyecektir (Moon, 2004). Sitenin açılma hızı, tasarımı,
kullanım kolaylığı sağlaması gibi özellikleri de siteye yönelik tutumların
belirleyicisi olacaktır. Amichai-Hamburger (2002) internet kullanıcılarının
kişiliklerinin internet gelişiminin geleceğini belirleyen tasarımcılar
tarafından göz ardı edildiğini iddia eder. Bunun nedenini de teknolojik
ilerlemelere aşırı odaklanma olarak açıklar. Bu dengesizliğin ortadan
kaldırılması için tasarımcılar ve kişilik alanında çalışan psikologların ortak
bir çaba içinde olmasını önerir.

Gölge ve Arlı (2002) Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitimi
Fakültesi Aile ve Tüketici Bilimleri Eğitimi Bölümü öğrencileri üzerinde
yaptıkları araştırmada bilgisayarın ve internetin erkek öğrenciler tarafından
daha etkin bir şekilde kullanıldığını saptamışlardır. Bir diğer çarpıcı bulgu da
kişisel bilgisayarı olan öğrencilerin yaklaşık yarısının İnternet Cafe’leri ayda
en az bir kez kullanmalarıdır. Öğrencilerin % 38.7’sinin internet kullanımına
ilişkin bilgilerin ve uygulamaların derslerde verilmesini istediği
belirlenmiştir. Öğrencilerin büyük bir çoğunluğuna (% 82.6) göre internet
kullanmak çok yararlıdır ve internette aranılan bilgiye ulaşmak çok kolaydır.

Yüksek öğretimde E-ticaret eğitimini inceleyen Erdal (2002) internet
ekonomisi ve uluslararası pazarlardaki şiddetli rekabetin hızlı düşünmeyi ve
hızlı karar vermeyi gerektirdiğini belirterek, gelişen iş piyasalarında rekabet
edebilir öğrencilerin yetiştirilmesi için yükseköğretim programlarında
bilgisayar, bilişim teknolojileri ve E-ticaret alanlarında programlar açılması
gerekliliğini savunur. Benzer bir durum bilgi teknolojilerinin yoğun olarak
kullanıldığı turizm endüstrisi için de söz konusudur. Endüstrinin ihtiyaç
duyduğu nitelikli elemanların yetiştirilebilmesi açısından turizm
programlarında bilgi teknolojileri konusuna ağırlık verilmesi gerekmektedir.

ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ

Araştırma, Eskişehir Meslek Yüksekokulu, Turizm ve Otel İşletmeciliği
programı öğrencilerinin interneti kullanım amaçlarının saptanması ve
internetin işlevlerine ilişkin algılarının ölçülmesi açısından önemlidir. Elde
edilen sonuçlar internette içerik yaratacaklara yol gösterebileceği gibi, eğitim
kurumlarında yürütülen bilgi teknolojileri öğretimi konusunda da yardımcı
olma açısından önemlidir.

Araştırma anakütlesini Eskişehir Meslek Yüksekokulu Turizm ve Otel
İşletmeciliği programında okuyan öğrenciler oluşturmaktadır. Anket soru
formu D’ambra ve Rice (2001) tarafından geliştirilmiş kullanıcı tatmin
ölçeğinden yararlanılarak oluşturulmuştur. Anket soru formunda,
öğrencilerin internetin işlevlerine ilişkin ifadeleri benimseme derecelerini
belirlemek üzere ‘Beşli Likert Ölçeği’ne göre hazırlanmış yirmi soru
bulunmaktadır. Bunun dışında öğrencilerin demografik yapılarını ve
internete erişilen yer, ayrılan zaman ve internet kullanım deneyimlerini
sorgulayan açık uçlu ve çoktan seçmeli sorular da bulunmaktadır. Hazırlanan
anket soru formu ilgili okulun rassal olarak seçilen bir sınıfında pilot olarak
uygulanarak anket üzerinde gerekli düzenlemeler yapılarak uygulanmasına
karar verilmiştir. Çalışma evreninden 2005-2006 eğitim yılında kayıtlı 119
öğrenciye anket soru formu ile ulaşılmış, bunlardan 98 tanesi (% 82)
değerlendirmeye alınmıştır. Hazırlanan anket soru formu Beşli Likert ölçekli
sorularda, öğrencilerin sorulara verdikleri yanıtları gruplandırmak amacıyla
faktör analizinden yararlanılmıştır. Bilindiği üzere değişkenin hangi faktörle
en güçlü korelasyon ilişkisi varsa, o faktörün elemanı demektir. Bu nedenle
faktörler ile korelasyon ilişkisi en güçlü olan değişkenleri belirlemek
amacıyla faktör dönüşüm yöntemi uygulanmıştır. Maksimum dönüşüm
sayısı 55 olarak yeterli görülmüştür (Nakip, 2003). Diğer sorulara verilen
yanıtlar ise yüzdesel olarak analiz edilmiştir. Veriler SPSS 11.5 istatistik
paket programıyla değerlendirilmiştir.

ARAŞTIRMA BULGULARI

Tablo 1 incelendiğinde araştırmaya katılan öğrencilerin % 42,9’unun kız, %
57,1’inin erkek öğrenci olduğu görülmektedir. Öğrenciler sınıflarına göre
eşit sayıda seçilmiş olduğundan, birinci ve ikinci sınıf öğrencilerinin toplam
içindeki oranı eşittir.

Tablo 1. Öğrencilerin sınıflarına ve cinsiyetlerine göre dağılımı

Öğrencilerin internet ve işlevleri hakkındaki ifadelere ilişkin algılarını
ölçmek için hazırlanmış Likert türü sorulara verdikleri yanıtlar Tablo 2’de
özetlenmiştir. Öğrencilerin arama motorlarının bilgi arama ve erişim
konusunda yeterli olduğunu belirten ifadeye 4,42 ortalama ile kesinlikle
katıldığı saptanmıştır. 98 öğrencinin farklı bilgi kaynaklarından çok web
üzerinde bilgi bulmanın kolaylığına 4,20 ortalama ile katıldığı görülmüştür.
İnternet ve webin insan hayatında önemli bir yere sahip olduğuna ilişkin
öğrencilerin verdiği yanıtların ortalaması 4,12 düzeyinde bulunmuştur.
İhtiyaç duyulan bilgiye erişimde webin kütüphaneye kıyasla daha kolay
olduğuna ilişkin verilen yanıtların ortalaması 4,09 olarak hesaplanmıştır.

Web kullanımından dolayı ilgilenilen konularda bilgilerinin arttığını belirten
öğrencilerin ortalamaları 4,05’tir. Benzer şekilde hobiler ve ilgilenilen
konularla ilgili tüm bilginin web üzerinde bulunabileceğine ilişkin ifadeye
verilen yanıtların ortalaması 4,02 düzeyinde bulunmuştur. Öğrencilerin
dersler için gerekli olduğundan internet kullanıldığına ilişkin ifadeye 4,01
ortalama ile katıldıkları görülmüştür. Sorulara verilen yanıtlar genel olarak
değerlendirildiğinde öğrencilerin İnternet ve işlevlerine ilişkin ifadeleri
benimseme düzeylerinin oldukça yüksek olduğu görülmektedir.

Tablo 2. Öğrencilerin internete ilişkin ifadelere verdikleri yanıtlar

İntemet’e ilişkin ifadelerden oluşan Likert türündeki sorulara verilen yanıtlar
arasında ortak görüşlerin olup olmadığının ortaya konulması amacıyla bu
soruya faktör analizi uygulanmış olup, sonuçlar Tablo 3’te özetlenmiştir.

Tablo 3. Faktör analizi sonuçları

Tablo 4’te verilmiş olan bileşen matriksindeki değerlere göre dört özdeğer
saptanmış durumdadır. Faktör yüklerinin düşük olmasından dolayı dört ifade
çıkarılmıştır. Faktörlerin her biri için güvenilirlik testi için Cronbach’s Alpha
uygulanmış, değerler birinci faktör için 0,702, ikinci faktör için 0,825,
üçüncü faktör için 0,878 ve dördüncü faktör için 0,760 olarak
hesaplanmıştır. Güvenilirlik ölçütü olarak kabul edilen bu katsayılar 0,60 ile
0,80 arasında olduğundan oldukça güvenilir bulunmuştur (Özdamar, 1999, s.
500). Anket değerlerinin toplanabilirlik özelliği açısından test edilerek nu
özelliğin olduğu görülmüştür. Buna göre t-testi uygulanması
kararlaştırılmıştır. Faktör analizi değerlerine göre:

Birinci özdeğer içinde; a) web üzerinde hangi sitelerin ziyaret edileceğine
ilişkin bütünüyle kontrole sahip olunduğu, b) öğrencilerin web kullanımı
konusunda tam bilgiye sahip ve davranışlarından emin oldukları, c) web
aracılığıyla ulaşılan bilgilerden dolayı daha iyi kararlar alınabildiği, d) web
kullanımından dolayı ilgilenilen konularda bilgi artışı olduğu ve e) internet
ve webin insan hayatında önemli bir yere sahip olduğunu belirten beş ifade
toplanmıştır. Bu ifadeler bilginin artması, internete ilişkin tam bilgi sahibi
olma, kontrol ve daha iyi karar alınması gibi farklı özellikleri
vurgulamaktadır. Bu özdeğer altında toplanmış ifadeler “bilgi birikimi ve
deneyim” olarak isimlendirilebilir.

İkinci özdeğer içinde; a) dersler için gerekli olduğundan web kullanıldığı, b)
webden daha etkin yararlanmak için bilgi ve becerilerin geliştirilmesi
gerektiği, c) biraz daha eğitim ve uygulamanın internet kullanımını
etkinleştireceği ve d) daha fazla bilgisayar bilgisi bulunmasının interneti
daha eğlenceli kılacağını ifade eden dört ifade toplanmıştır. Bu özdeğer
altında toplanmış ifadelerin ortak noktası ihtiyaç duyulan daha fazla bilgi ve
eğitim olup bu özdeğer “eğitim ihtiyacı” olarak isimlendirilmiştir.

Üçüncü özdeğer içinde; a) web üzerinde bilgi bulmanın diğer kaynaklara
göre daha kolay olduğu, b) web ortamının öğrencilerin tüm bilgi ihtiyacını
gidermede yeterli olduğu, c) bilgiye erişimde webin kütüphaneden daha
kullanışlı olduğu ve d) ilgilenilen konular ve hobilere ilişkin daha fazla
bilginin internetten temin edilebildiğini belirten dört ifade toplanmıştır. Bu
özdeğer altında toplanmış ifadelerin ortak noktası, “internetin bilgi
aramadaki üstünlüğü”dür.

Dördüncü özdeğer içinde; a) webde ücretsiz sunulan bilgilerin bedelli olanlar
kadar güvenli olmadığı, b) webin daha çok eğlence amaçlı kullanıldığı ve c)
webin daha çok multimedya (çoklu ortam) işlevine sahip olmasından dolayı
kullanıldığını ifade eden üç ifade toplanmıştır. Bu özdeğer altında toplanan
ifadeler “internetin eğlenceli olması” şeklinde isimlendirilebilir.

Sonuçlar, öğrenciler arasında internete ilişkin ortak görüşler olduğunu
göstermektedir. Bu ortak görüşler, bilgiye erişim aracı olarak internetin
etkililiği, kullanım ve deneyim konusunda eksiklik, eğlence amaçlı kullanım
ve internette sunulan bilgilerin kısmen güvenilir olmayacağıdır. Bundan
sonraki çalışmalarda bu analizin bulgularının kullanılması, araştırmaların
etkinliğini artıracak ve araştırmacıların çalışmalarını kolaylaştıracaktır.

Tablo 4. Bileşen matriksi

Sınıf ve cinsiyete göre öğrencilerin dört özdeğere verdikleri yanıtlar arasında
farklılık olup olmadığının belirlenmesinde t-testi uygulanmıştır. Sınıflara
göre dört özdeğere verilen toplam puanlar karşılaştırıldığında iki sınıf
arasında anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır.

Cinsiyete göre karşılaştırıldığında (tablo 5) webde ücretsiz sunulan bilgilerin
bedelli olanlar kadar güvenli olmadığı, webin daha çok eğlence amaçlı
kullanıldığı ve webin daha çok multimedya işlevine sahip olmasından dolayı
kullanıldığına ilişkin üç ifadeyi içeren dördüncü özdeğerde farklılık
görülmüştür. Dördüncü özdeğere erkek öğrencilerin verdikleri toplam
puanlar kız öğrencilerin verdiği puanlara göre daha yüksektir. Bu bulguya
göre internetin eğlence ve multimedya işlevlerinin erkek öğrenciler
tarafından daha yoğun kullanıldığını söylemek mümkündür. Benzer şekilde
internette sunulan ücretsiz bilgilere karşı erkek öğrencilerin güvensizliği
daha yüksektir.

Tablo 5. Cinsiyete göre verilen yanıtlar arasındaki farklılıklar

Öğrencilerin interneti kaç yıldır kullandıklarını ve deneyimlerini ölçmek
amacıyla sorulan sorulara alınan yanıtlar şu şekildedir. Öğrencilerin %
36,7’si beş yıldan fazla bir süredir internet kullandığını belirtmektedir. % 25,
5’lik bir kesim dört yıldır internet kullanmaktadır. İnterneti üç yıldır
kullanan öğrencilerin oranı ise % 22,4 olarak saptanmıştır. % 13,3’lük bir
kesim ise iki yıldır internet kullandığını belirtmektedir. Sadece bir yıldır
internet kullanan öğrencilerin oranı ise % 2,0’dir. Bu sonuçlar öğrencilerin
internet kullanımı konusunda deneyimli olduklarını göstermektedir. Ancak
kız öğrenci erkek öğrenci karşılaştırmasına bakıldığında erkek öğrencilerin
internet kullanımında kız öğrencilere kıyasla daha deneyimli oldukları
görülmektedir (Tablo 6).

Tablo ó. Öğrencilerin internet kullanma deneyimleri

Öğrencilerden, bilgisayar ve internet kullanımı konusunda kendilerini
değerlendirmeleri istenmiştir. % 35,7’lik bir kesim bilgisayar bilgilerini orta
düzeyde değerlendirirken, %40,8’lik bir bölümü iyi düzeyde olduklarını ve
% 23,5’inin kendilerini çok iyi bulduklarını ifade etmişlerdir. İnternet
kullanımı deneyiminde olduğu gibi bilgisayar ve internet kullanımı
konusunda kendilerini iyi düzeyde ve çok iyi düzeyde olarak değerlendiren
erkek öğrencilerin oranı kız öğrencilere göre daha yüksektir (Tablo 7).

Tablo 7. Öğrencilerin bilgisayar ve internet kullanımı konusunda
_kendilerini değerlendirmeleri _

İnternetin on-line alışveriş işlevine ilişkin olarak öğrencilere ailelerinde
bankacılık amacıyla internet kullanılıp kullanılmadığı sorulmuştur. Bu
soruya öğrencilerin % 33,7’si evet yanıtı vermiştir. Benzer şekilde
öğrencilerin sadece % 23,5’i daha önce internet üzerinden on-line alışveriş
yaptıklarını belirtmişlerdir. Öğrencilerin % 17,3’ü internete okul imkânlarını
kullanarak bağlandıklarını belirtmektedir. % 53,1’i bu amaçla İnternet
Cafeleri kullandıklarını belirtmektedirler. İnternet’e kendi evinden kendi
bilgisayarından bağlanan öğrencilerin oranı ise % 27,6 bulunmuştur.

Öğrencilerin haftalık olarak ortalama internet kullanım süreleri 1 ila 56 saat
arasında değişiklik göstermekle beraber ortalama kullanım süreleri 12,6 saat
olarak saptanmıştır. Yine cinsiyete göre analiz edildiğinde kız öğrencilerin
internette erkek öğrencilere kıyasla daha uzun süre zaman geçirdikleri
belirlenmiştir. Kız öğrenciler ortalama olarak haftada 10,5 saat internette
kalırken bu süre erkekler için ortalama 9,7 saat olarak bulunmuştur.

SONUÇ VE ÖNERİLER

İçinde bulunduğumuz bilgi çağının önde gelen temsilcisi ve en önemli icadı
internet ile küçülen dünyada; yaşam üretimden tüketime, eğitime kadar pek
çok yönüyle değişmiş ve yeni bir şekle bürünmüştür. İnternet çok geniş
çapta ve hızla erişilebilen bilginin en temel kaynağı olduğunu kanıtlamıştır.

Bilgi teknolojileri ve özellikle internetin eğitim amaçlı araştırmalarda
kullanılması geleneksel eğitimin sınırlayıcı unsurları ve bilinen sorunlarına
çözüm üretilmesine önemli katkılar sağlamaktadır. Bilgi teknolojileri
sayesinde bilgiye erişim zahmetsiz ve düşük maliyetle yapılabilmektedir.
Böylelikle bilgiye erişimde eşitsizlikler kısmen ortadan kaldırmıştır. Zaman
ve mekân sınırlaması olmaksızın çalışma olanağı sağlaması internetin en
önemli faydaları arasındadır. Bu unsur öğrencinin performansının artmasına
da katkı sağlamaktadır.

Ancak unutulmamalıdır ki bilimsel bilgi hala önemli ölçüde geleneksel
yöntemlerle üretilen bilimsel dergi, kitap vb. bilgi kaynaklarında
bulunmaktadır. Her türlü metin, görüntü, veri ve bilginin internet aracılığı ile
denetimsiz biçimde akışına bağlı, bireysel bazda, aşırı bilgi yüklemesi ve
biraz iddialı olarak “bilgi kirlenmesi” ile karşı karşıya kalan, dünya çapında
bir kütüphane olarak internetin yarattığı bilgi denizinde boğulmama savaşı
veren bilgi toplumu fertlerinin “doğru” ve “yararlı” bilgiye kolaylıkla
ulaştığını söylemek gerçek olarak zordur.

Bu araştırmanın bulgularına göre diğer kaynaklara kıyasla öğrenciler bilgi
arama aracı olarak interneti daha yoğun kullanmaktadırlar. Ancak diğer
yandan web ortamındaki özellikle bedelsiz olarak sunulan bilginin
güvenilirliği konusunda şüphe içindedirler. Gözden kaçırılmamalıdır ki çok
sayıdaki dağınık, hatta çelişkili ve bütünsellikten yoksun bilgi karşısında
bireyin birikimini düzenlemesi için harcadığı çaba ve zaman gün geçtikçe
artmaktadır. Doğru ve güncel bilgiye en kısa sürede erişimin sağlanabilmesi
bireylerin bilgiye erişim konusunda eğitilmesi ve bilgilendirilmesi ile
olasıdır. Yükseköğretim kurumlarında ve hatta ortaöğretim programlarında
internet kullanımına ilişkin ders ve uygulamaların artırılması bireylerin bu
önemli bilgi aracından daha etkin yararlanmalarına önemli katkı
sağlayacaktır. Benzer şekilde öğrencilerin internet kullanımına ilişkin
yapılacak yeni çalışmalar sahip olunan bilginin artması açısından önemlidir.

KAYNAKÇA

Amichai-Hamburger, Y. (2002). “Internet and personality”, Computers in
Human Behaviour, 18(1): 1-10.

Bal, H.Ç. (2001). Bilgisayarlar ve İnternet: Başlangıçtan İleri Seviyeye
Herkes İçin, Rize. Akademi Yayınevi.

Bonn, M.A., Furr, H.L. ve Susskind, A.M. (1998). “Using internet as a
pleasure travel planning tool: An examination of the sociodemographic
and behavioural characteristics among internet users and non-users”,
Journal of Hospitality & Tourism Research, 22 (3): 303-317.

Burger, F., Kroiss, P., Pröll, B., Richtsfeld, R., Sighart, H., ve Stark, H.
(1997). “TIS@WEB-Database supported tourist information on the
web”, içinde, Information and Communication Technologies in Tourism

1997, Ed. A. Min Tjoa, Wien: Springer-Verlag, s. 180-189.

D’Ambra, J. ve Rice, R.E. (2001). “Emerging factors in user evaluation of
the world wide web”, Information and Management, 38(6): 373-384.

Erdal, M. (2002). “Yüksek öğretimde e-ticaret eğitimi ve bir uygulama”,
http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=160,
(22.03.2007).

Gölge E. ve Arlı, M. (2002). “Üniversite öğrencilerinin üniversite dışında
bilgisayar ve internet kullanma durumları”, VIII. Türkiye’de İnternet
Konferansı, Askeri Müze ve Kültür Sitesi, Harbiye İstanbul, 19-21 Aralık

2002.

Hupfer, M.E. ve Detlor, B. (2006). “Gender and web information seeking: A
self-concept orientation model”, Journal of the Amerivan Society for
Information Science and Technology, 57(8): 1105-1115.

Moon, B-J. (2004). “Consumer adoption of the internet as an information
search and product purchase channel: some research hypotheses”,
International Journal of Internet Marketing and Advertising, 1(1): 104¬
118.

Kim, H. ve Kwon, S. (1999). “An exploratory research on lifestyles and
purchase decision making of internet users”, Korean Management
Review, 28(2): 353-372.

King, W.R. ve Teo, T.S.H. (1996). “Key dimensions of facilitators and
inhibitors for the strategic use of information technology”, Journal of
Management Information Systems, 12(4): 35-54.

Liu, Z. (2000). “Internet tourism marketing: Potential and constraints”, in
proceedings of the 4^th International Conference “Tourism in Southeast
Asia and Indo-China: Development, Marketing and Sustainability\
Chiang Mai, Thailand, June, 24-26, 2000.

Özdamar, K. (1999). Paket Programlar İle İstatistiksel Veri Analizi. Kaan
Kitabevi.

Nakip, M. (2003). Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli)
Uygulamalar. Ankara: Seçkin Yayınları.

Uçak, N.Ö. ve Güzeldere, Ş.O. (2006). “Bilişsel yapının ve işlemlerin bilgi
arama davranışı üzerine etkisi”, Türk Kütüphaneciliği, 20(1):7-28.

Whitmore, E. (2002). “Disciplinary differences and undergraduates’
information-seeking behavior”, Journal of the Amerivan Society for
Information Science and Technology, 53(8):631-638.

Yolal, M. (2003). Türkiye'deki Küçük ve Orta Büyüklükteki Konaklama
İşletmelerinde Bilgi Teknolojileri Kullanımı, Eskişehir: Anadolu
Üniversitesi Yayınları.

www.library.jhu.edu/researchhelp/general/evaluating (02.03.2007)

128

1

Yard. Doç. Dr., Anadolu Üniversitesi, Turizm ve Otel İşletmeciliği Yüksekokulu

2

Yard. Doç. Dr., Anadolu Üniversitesi, Turizm ve Otel İşletmeciliği Yüksekokulu