Konu ve Kapsam
Yeni sözler (neolojzimler), bir dilde yeni üretilen kavrama yeni bir ad olabildikleri gibi, başka dilden ödünçlemeler de yeni sözler olarak kabul edilmektedir. Yeni sözler için neolojizm ve neoloji terimleri kullanılmaktadır. Neolojizm yeni sözlüksel birimleri anlatmak için kullanılırken, neoloji terimi neolojizm türlerinin belirlenmesi ve ortaya çıkış kurallarının tanımlanmasını içerir (Emecan, 1998: 21).
Yeni sözlerin ortaya çıkışı dilsel nedenlerden çok sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik ve psikolojik etkenlere bağlıdır. Bireysel yaratıcı etkinlik (şair ve yazarlar) kadar toplumun yeni sözleri benimsemesi için geçecek süre de yeni sözlerin sözlüksel birim olarak sözlükte yer alması için gereklidir.
Yeni sözlüksel birimlerin belirlenmesinde en büyük sorun hangi birimlerin “yeni” olarak kabul edileceği, hangilerinin gerçek birer sözlük birimi olarak sözlüğe madde başı olarak girebileceğidir.
Yeni sözler daha önce bulunmayan bir kavram için dilin sözcük yapımı (türetme, birleştirme) yollarıyla yeni bir söz oluşturma süreciyle ortaya çıkabildikleri gibi, bir sözlükbirimin dilbilgisel kategorisinde oluşacak değişiklik de neolojizm olarak kabul edilmektedir (Matoré, 1953, akt. Emecan, 1998: 22).
Yeni sözlerin oluşması, kullanıma girmesi dilin toplumsal yönünün dinamiğiyle ilgilidir. Dilsel topluluğun yeniliklere uyum kapasitesi, aydın kesimin yabancı dillerle ilişkisi ve yabancı kavrama karşı aldıkları tavır ve özellikle bilim alanında yapılan çeviri etkinlikleri aktarma ve karşılık bulma süreçleri sonucunda yeni sözlerle birlikte sözlüğün değişim dinamiğini de oluşturmaktadır. Bir sözlüğün değişim dinamiği en çok sözlükbirimlerinde oluşan değişimlerle karşımıza çıkar. Bu bakımdan yeni sözlerin günümüz internet ortamında yaşanan dinamik metin süreçleriyle ilişkisinin belirlenmesi ve toplumun hangi kavramları benimseyip dil sosyolojisi açısından öneminin belirlenmesi son derece önemlidir.
Metinler ve yazı dili açısından internetin dinamik yapısı haber metinlerinde kendisini ortaya çıkarmaktadır. Gündem belirleyen olaylar ve konular, sürekli değişen dünya gerçeklerinin haber metinlerindeki yansımaları saatlerle ölçülecek düzeye gelmiştir. Bu açıdan bakıldığında, yeni sözlerin ve yeni kavramların haber metinlerinde ortaya çıkması olasılığı oldukça artmaktadır.
Batı’da günün sözü gibi uygulamalar ve trend çözümlemeleri internetteki dinamik metinler temel alınarak ve dilbilimsel teknolojiler kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Google başta olmak üzere, dinamik metinlerin izlenmesi ve bu metinlerden sözcük eğilimlerinin belirlenmesi çalışmaları son yıllarda popüler duruma gelmiş, sadece eğilim ölçmek üzere kurulan web sitelerinin sayısı hızla artmıştır. Bu web sitelerinden en çok bilineni “The Golabal Language Monitor” adıyla yayınını sürdüren ve İngilizce için söz varlığı eğilim yoklaması yapan sitedir (http://www.languagemonitor.com/). İngilizcedeki toplam sözcük sayısının güncel olarak takip edildiği site politika, popüler kültür, felaketler ve haberler olmak üzere dinamik yapıya sahip metinleri sürekli izleyen bir sisteme sahiptir.
Bu proje kapsamında, çevrim içi haber metinlerinde geçen özel adlar da dahil, elde edilecek milyonlarca sözcüklük listeler bir referans derlem oluşturmak üzere var olan GTS madde başlarının proje kapsamı boyunca sürekli ve güncel olarak otomatik karşılaştırılması gerçekleştirilecektir. Elde edilen söz varlığı web arayüzü aracılığıyla grafik ve istatistik destekli olarak yayımlanıp sözlükbilimcilere ve dil araştırmacılarına ‘Türkiye Türkçesinin güncel söz varlığının dinamik veri tabanı’ sunulmuş olacaktır. Bu veri tabanından elde edilecek aday yeni sözler, madde başı olarak sözlüğe girmelerinin karar aşamasında, TDK ve uzmanların her an ulaşabilecekleri bir arayüzle 24 saat hizmet veren bir sistemde tutulacaktır.