ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ-TÜRKOLOJİ ARAŞTIRMALARI MERKEZİ

Anasayfa | Makale Bilgi Sistemi | Konu Dizini |  Yazarlar Dizini | Kaynaklar Dizini | Makale-Yazar Listesi | Makale Sayısı-Tarih Listesi | Güncel Türkoloji Kaynakçası

Atatürk Araştırmaları || Çukurova Araştırmaları || Halkbilim || Dilbilim || Halk Edebiyatı || Yeni Türk Dili || Eski Türk Dili Yeni Türk Edebiyatı || Eski Türk Edebiyatı || Dil Sorunları || Genel || Tiyatro || Çağdaş Türk Lehçeleri

MUĞLA VE YÖRESİ AĞIZLARINDA ŞİMDİKİ ZAMAN BİÇİMLERİ

Ali AKAR¹

ÖZET

Türkçede şimdiki zaman biçimleri ve çekimleri, tarihi dönemlerden itibaren çok çeşitli yapılar ve şekiller göstermiştir. Bu bağlamda, Anadolu ağızları içinde kendine özgü bir yeri olan Muğla ağzında şimdiki zaman ekleri de çeşitlilik göstermektedir. Sayısı 10’u geçen şimdiki zaman biçimleri, Türk dilinin tarihi dönemlerinden kalma birtakım yapı ve şekilleri de kendi bünyesinde günümüze kadar taşımıştır. Bu yapılar, aynı zamanda günümüz Türk lehçelerinden Türkmence, Kırgızca, Kazakça ve Nogayca ile de paralellik göstermektedir. Bu bakımdan Muğla ağzının, şimdiki zaman yapılarıyla, bir yandan tarihi lehçelerle, diğer yandan da çağdaş lehçelerle ilgisi ve ilişkisi vardır. Muğla ağzı, aynı zamanda Türkçedeki şimdiki zaman kavramının kullanım ve yaygınlığını göstermesi bakımından da tipik bir örnektir.

ABSTRACT

Present continous forms and inflections in Turkish language have had many different structures and patterns since the early periods. In this context the affixes in the present continuous tense also vary in the dialect of Muğla which has its distinguished place in the dialects widely spoken in Anatolia. The dialect of Muğla has carried in its own body more than ten present continuous forms and some patterns handed down to the present form the early periods of Turkish language. At the same time these structures have close affinities with the Turkish dialects today such as Turkmenish, Kirghizish, Kazakish and Nogayish. The dialects of Muğla with its present continuous forms has close ties and relations with the old dialects on the one hand and with the contemporary ones on the other. Moreover, this dialect is a typical example as it shares the common use of present continuous tense in Turkish language.

Güney-Batı Anadolu ağızları içinde özel bir yeri olan Muğla ağzı ile ilgili olarak müstakil bir çalışma henüz yapılmış değildir. Muğla ağzı, daha çok bölge ağızları içinde ele alınarak değerlendirilmiştir. Ahmet Caferoğlu, 1941 yılında ilk baskısı yapılan Anadolu Diyalektolojisi Üzerine Malzeme I adlı

eserinde Muğla ağzından iki örnek metin almıştır.¹ Zeynep Korkmaz, Güneybatı Anadolu Ağızları adlı eserinde Muğla ve yöresinden 7 metin alarak bunları eserin fonetik inceleme bölümünde kullanmıştır.² Ahmet Caferoğlu'nun 1962'de yayımlanan "Muğla Ağzı" adlı makalesinde, şimdiki zamanın Muğla ağzındaki özel çekimi üzerinde durulduktan sonra 17 metin, ağız özellikleri ile

verilmiştir.³ A.Bican Ercilasun, Muğla ağzıyla ilgili olarak yazdığı bir makalede bölge ağzında kullanılan şimdiki zaman eklerinden örnekler vermiş ve yalnız olumsuz şekillerde kullanılan -yomaz yapısının etimolojisini yapmıştır.⁴ Nurettin Demir, Güney-batı Anadolu ağızlarındaki şimdiki zaman eklerinden biri olan -ik gelir'in yapısını incelerken Muğla ağzından derlenen metinleri esas almıştır.⁵ Bunların yanında çeşitli üniversitelerde dar bölgeler (köy, bucak ve ilçe gibi) esas alınarak yüksek lisans ve bitirme tezleri yapılmıştır.⁶

TÜRKÇEDE ŞİMDİKİ ZAMAN ÇEKİMİ

Türk dilinde şimdiki zaman çekimi, değişik dönemlerde ve lehçelerde çok çeşitli yapı ve şekillerle yapılmıştır. Tarihi ve çağdaş lehçelerdeki şimdiki zaman şekilleri üzerine yapılan bir araştırmada altmıştan fazla farklı yapıda şekil karşımıza çıkmaktadır.⁷ Bu farklılar daha çok fonetik değişmelerden kaynaklanmakta, esasen Türk dilinin bütün lehçe ve şivelerinde şimdiki zaman kavramı ve şekillerinin ortak bir dil mantığında birleştiği görülmektedir. Bu kadar farklı fonetik şeklin dört ana maddede birleştiği aynı araştırmada ortaya konmuştur.⁸

Köktürk ve Uygur metinlerinde şimdiki zamanın, geniş zaman ekleri ile karşılandığını görüyoruz.⁹ Karahanlı Türkçesi de bu yapıyı devam ettirmiştir.¹⁰ Harezm Türkçesinde şimdiki zaman, ana fiil+zarf-fiil eki (-A, -I)+tur-ur+şahıs zamiri biçiminde oluşturulmaktadır.¹¹ Tarihi Kıpçak Türkçesi metinlerinde ana fil+zaf-fil eki (-A)+dur olarak karşımıza çıkıyor.¹² Eski Anadolu Türkçesinde şimdiki zaman, yorı- ve tur- fiilleriyle karşılanmış, 15. Yüzyıldan sonra ise yorı-, -yor şeklinde ekleşerek günümüz Türkiye Türkçesi yazı

dilindeki şimdiki zaman formunu oluşturmuştur.¹³

Anadolu ağızlarında şimdiki zamanın çekimi, genellikle Eski Anadolu Türkçesi döneminden itibaren şekillenmeye başlayan ve yorı- fiilinin yardımcı fiil olarak kullanılmasıyla ortaya çıkan yapının çeşitli fonetik yansımalarıyla

yapılmaktadır.¹⁴

MUĞLA VE YÖRESİ AĞIZLARINDA ŞİMDİKİ ZAMANIN ÇEKİMİ

Esas çalışma konumuz olan Muğla ve yöresi ağızlarında ise şimdiki zaman yapıları, Anadolu ağızları içinde özel bir yere sahiptir. Muğla bölgesi ağızlarında şimdiki zaman çekiminde zengin bir ağız tabakalaşmasına rastlıyoruz. Bölgede, bir yandan Eski Anadolu Türkçesi geleneğine bağlı olarak gelişen yorı- şekilli yapılar, diğer taraftan Hazar ötesi Türkmen ve Kıpçak ağızlarındaki yat-, dur-, otur- gibi tasvir fiillerinin yardımcı fiil işlevinde kullanımıyla oluşturulan şimdiki zaman çekimleri karşımıza çıkmaktadır. Bu farklı çekimler, kuşkusuz, buraya yerleşen değişik Türk oymaklarının iskan durumu ile yakından ilgilidir. Ağız araştırmalarında boy-ağız ilişkisi şimdiye

kadar yeterince ortaya konulamadığından¹⁵ meselenin bu yönüne temas edemeyeceğiz.

Muğla ve yöresi ağızlarında rastlanılan şimdiki zaman yapıları şunlardır:

1. -yoru + şahıs zamiri

Muğla ağzında yazı dilimizdeki şimdiki zaman ekiyle aynı şekilde gelişen yoru biçimi de kullanılır. Tarihi Türkiye Türkçesi metinlerinde gördüğümüz -A yorı-r şimdiki zaman biçimi, Muğla bölgesi ağızlarında sondaki akıcı ünsüz -r’yi düşürmüş ve kelime, dudak uyumuna girerek tek şekilli -yoru biçiminde 3. tekil şahıslar için kullanılır olmuştur. Bu yapı, Fethiye’de, hemen hemen tek ve yaygın şimdiki zaman biçimi olarak karşımıza çıkar.

uyduruyoru “uyduruyor” (K-1); kalıyoru “kalıyor” (K-1); bakınıyoru “bakınıyor” (K-1); veriyoru “veriyor” (K-1); oluyoru “oluyor” (K-1); geliyoru “geliyor” (K-1); doğuyoru “doğuyor” (K-

9)

Bölge ağzında, yine -yoru ile birlikte -yo şekli de kullanılmaktadır. -yor ekinin sonundaki akıcı ünsüz -r erimiş ve -yo şeklini almıştır.

pişiriyoz “pişiriyoruz” (K-1); kakıyon “kalkıyorsun” (K-1); arayolar “arıyorlar” (K-1); geçmeyolar “geçmiyorlar” (K-1)

3. Fiil + zarf fiil eki (-Ip/-I) + bat-

Muğla ağzında en önemli şimdiki zaman şekillerinden biridir. Bu yapıya diğer Türk lehçelerinden Türkmence, Kırgızca, Kazakça, Nogayca, Özbekçe ve Yeni Uygurca’da da rastlamaktayız. Türkmencede yat- yardımcı fiiliyle şimdiki zamanın (Konkret hezirki zaman) yapıldığını biliyoruz.¹⁶ Kırgızcada da cat- yardımcı fiili şimdiki zaman oluşturmakta kullanılmaktadır.¹⁷ Kazak Türkçesinde “Nak osı şak” (=Tam şimdiki zaman) şeklinde de yine yat- fiilinin yardımcı fiil olarak kullanıldığını görmekteyiz.¹⁸ Nogaycada da buna benzer şimdiki zaman şekilleri vardır.¹⁹ Yine Özbek Türkçesinde aynı şekilde şimdiki zaman teşkiline rastlamaktayız.²⁰ Bu şekil, Modern Uygur Türkçesinde vati- (<yat-) şeklinde devam etmektedir.²¹

yat- tasviri fiili, -Ip zarf-fiil ekinin ünsüzüne benzeşme yoluyla bat-şeklini almıştır.

Diğer Anadolu ağızlarındaki şimdiki zaman ekleri ve yapılarından farklı olan bu zaman biçiminin, kurallı ve yaygın olarak yalnızca Muğla ağzında kullanılması, ancak ağız-boy ilişkilerinin tespitiyle mümkün olacaktır.

a) Fiil + zarf fiil eki (-Ip/) + bat- (<-Ip batır <-ıp yatır)

-Ip zarf-fiil eki ile oluşturulan bu yapı, batırı, batı, batı (<yat-ı-r-ır) şekilleriyle karşımıza çıkmaktadır.

sarı su akıp-batı “sarı su akıyor” (K-5), hazıllanıp-batırı “hazırlanıyor” (K-1); gazal olup-batırı “gazel oluyor” (K-1); pırzola yapıp-batırı “pirzola yapıyor” (K-1); bişirip-batılar “pişiriyorlar” (K-1); gelip-batırı “geliyor” (K-1); hindi elbise olupbatı “şimdi elbise oluyor” (BY, 756); bunla aldırıpbatı sesimi “bunlar aldırıyorlar sesimi” (Y, 362); çocuk ağlep batıdı “çocuk ağlıyordu” (Yer, 74); oynepbatı “oynuyor” (Yer, 95); e’mek yapıp batırısek “ekmek yapıyorsak”(Yer, 100); televisyonda çıkıpbatır ya “televizyonda çıkıyor ya” (Yer, 116); bişey görüpbatırı “bir şey görüyor” (Yer, 119) şimdi bakıp batırız “şimdi bakıyoruz” (Tur.

1149)²²

b) Fiil + zarf fiil eki (-I) + bat- (<Iyat-)

Bu yapıda, -I zarf-fiil eki, temel fiille yardımcı fiili bağlama görevini üstlenmektedir. -I zarf-fiili, tarihi ve çağdaş lehçelerde yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

siz oruç dutu-batı misiniz “siz oruç tutuyor musunuz?” (K-6); oturu-boturdun “oturuyordun” (K-1); hindi bazardan hazır alınıbatır a “şimdi pazardan hazır alınıyor ya” (BY, 726); hindikile ince gonuşubatı “şimdiler ince konuşuyor” (BY, 734); gonuşu batırın “konuşuyorum” (Ç, 895); dutu batırla gari “tutuyorlar gayri” (Ç, 566); mülada gonuşu batırın gibi gonuşyon “Muğla’da konuşuyor gibi konuşuyorum” (Ç, 895); gonuşu batır “konuşuyor” (Ç, 2226); ölü batıla “ölüyorlar” (Ç, 1351); bakı batırın “bakıyorum” (Tur. 1290-1292); gız olduğunu bilme batısın “kız olduğunu bilmiyorsun” (Tur. 1071)

4. Fiil + zarf fiil eki (-Ip/-I) + durdur- fiili şimdiki zaman oluşturmada Karahanlı, Harezm, Çağatay gibi tarihi lehçelerde, günümüzde ise Türkmen²³, Kırgız²⁴ ve Kazak²⁵ Türkçelerinde kullanılmaktadır. Bu fiil, Muğla ve yöresi ağızlarında da şimdiki zaman oluşturmada yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

a) Fiil + zarf fiil eki (-Ip) + dur-

durup-duru “duruyor” (K-4); yayılıp-duru “yayılıyor” (K-4); duyub-durümuş “duyuyormuş” (K-9); ölüp-durümuş “ölüyormuş” (K-9); ne gelip gidip durun dedi bene “niye gelip gidiyorsun dedi bana” (BY, 3078); künye olü, boyun zenciri olup-duru “künye oluyor, boyun zinciri oluyor” (BY, 378); çay demleyipdurun “çay demliyorum” (BY, 632); uğraşıp-duruz “uğraşıyoruz” (BY, 934); gül sallayıp-duruyoru bule “gül sallıyor böyle” (Tur. 203); j.san üzülüp duru tabi “insan üzülüyor tabii” (Tur. 569); atatürk tınas tepede mevzilenip-duru “Atatürk Tınaztepe’de mevzileniyor” (Tur. 770); dinlep-duruz “dinliyoruz” (Tur. 1010); egmeg bulup yeyip duruz “ekmek bulup yiyoruz” (Tur. 1082); bene bakışıp-durula “bana bakıyorlar” (F 1634)

b)    Fiil + zarf fiil eki (-I) + dur-

hanı bi yuvarlanı-duru “hani bir yuvarlanıyor” (Tur. 861); ule üstünü karşı püskürü-duru “öyle üstüne karşı püskürüyor” (Tur. 898); kendi kendini laf edi-durüsun “kendi kendine laf ediyorsun” (Tur. 902); yanında korku-durun, ödüm kopup duru (Tur. 1103) “yanında korkuyorum, ödüm kopuyor”

c)    Fiil + geniş zaman eki (-Ar) + dur-

Aslında, geniş zaman eki olan -Ar, Tur ağzından alınan bir örnekte şimdiki iki fiili sürekli şimdiki zaman anlamı katarak birleştirmiştir.

olan evinde yapar-durula “oğlan evinde yapıyorlar” (Tur. 394)

5.    Fiil + zarf fiil eki (-ıp) + bar-

Hareket ifade bar- “var-“ fiilinin yardımcı fiil olarak kullanılmasıyla yapılan bir şimdiki zaman şeklidir. Bu yapıda Eski Türkçedeki kelime başı b-ünsüzü korunmuştur.

varıp-barımış “varıyormuş” (K-5); onu gidip-barın “ona gidiyorum” (BY, 2041); gidip-barın deyoru “gidiyorum diyor” (BY, 1437); işCinjnen geldi işCinj.nen gidip-barı ama mutluyuz “işçilikle geldi, işçilikle gidiyor, ama mutluyuz” (BY, 1852); birbirimizi çfte gidi-pbarıdık “birbirimize çifte (çift sürmeye)

gidiyorduk” (Y er 215)²⁶

6.    Fiil+zarf fiil eki (-ik (<-ip) + gel-

gelip-gelı “geliyor”(K-9); gelik-geli “geliyor” (K-5); banığ-geli “banıyor” (K-5); ğanıp-geli “kanıyor, inanıyor”(K-5)²⁷

7.    Fiil + zarf fiil eki( —I) + yomaz (<yorırmaz<yorı-r-maz)

yorı- fiilinin geniş zaman olumsuz 3. teklik şahıs şekliyle oluşturulan bu yapı, hece yutumuyla (haplologie) -yomaz biçiminde kalıplaşmıştır.²⁸

Kalkı-yomaz “kalkmıyor” (K-5); beni-yomazlar “beğenmiyorlar” (K-6)²⁹

7.    Fiil+zarf fiil eki (-Ip)+otur-

Çağdaş lehçelerden Türkmence³⁰, Kırgızca³¹, Kazakça³² ve

Nogaycada³³ şimdiki zaman oluşturmada kullanılan bu fiil, Fethiye yöresinden alınan iki örnekte görülmektedir.

durub-oturu “duruyor” (K-1); dinelip-oturu “ayakta duruyor”(K-1)

8.    Fiil + zarf-fiil eki (-Ip) + aş-(<aş-ar)

aş- yardımcı fiil olarak kullanıldığı bu yapıya Ula yöresinden alınan iki örnekte rastlanmıştır. Yardımcı fiil, şimdiki zamana süreklilik kazandırmaktadır.

sokulub-aşa "sokulmakta"; oturub-aşa "oturmakta", (UYA, s. 89)

9.    Fiil + zarf-fiil eki (-Ip) + ulaş-

ulaş- fiilinin yardımcı fiil olarak kullanıldığı bu yapıya Göktepe ağzından alınan bir örnekte rastlanmıştır.

gabarıb-uleşı “kabarıyor”(GKA, XIX/20)

10.    Fiil + zarf-fiil eki (-Ip) + git-

Turgut’tan alınan bir örnekte görülmektedir.

n_edelim televizyonnara hasta olup-gideriz. “ne yapalım, televizyonlara hasta (bağımlı) oluyoruz” (Tur. 1293)

11.    Fiil + zarf-fiil eki (-Ip) + gör

gör- yardımcı fiiliyle oluşturulan bu şekil, Fethiye-Üzümlü’den alınan bir örnekte görülmektedir.

benim_adım meliha yetmiş altı yetmiş yedi, ben sebet sübet edip örüyon â_lum “Benim adım Meliha. (Yaşım) Yetmiş altı yetmiş yedi, ben sepet süpet örüyorum oğlum” (Üzümlü, F.)

12. Fiil + zarf-fiil eki (-Ip) + börü- (<yörü-)

Dalaman’dan alınan bir örnekte görülmektedir. yörü- yardımcı fiiliyle oluşturulan bu yapıda dudak benzeşmesi (b<y) olmuştur. yörü-yardımcı fiiliyle oluşturulan bu şekil, Türkmence³⁴, Kazakça³⁵, Kırgızca³⁶ ve Nogaycada³⁷ da görülmektedir.

biz de bollarda sürünüPbörüyoz. “biz de buralarda sürünüyoruz” (D, 91)

SONUÇ

Bu çalışmada Muğla ve yöresi ağızlarında, eldeki metinlere göre on iki ayrı şimdiki zaman çekimi tespit edilmiştir. Bu on iki şekil içinde en fazla yaygın olanlar, yoru-, bat-, dur- yardımcı fiilleriyle kullanılanlardır. Diğerleri sınırlı sayıda ve kalıplaşmış örneklerde görülmektedir. Muğla ve yöresi ağızları, şimdiki zaman çekiminde, bir yandan Anadolu’da 13. yüzyıldan itibaren şekillenmeye başlayan Oğuzca yazı dilinin, diğer yandan da Hazar ötesi Oğuz ve Kıpçak ağızlarının etkilerini taşımaktadır.

KISALTMALAR

BY Bahçeyaka Ağzı, Beyhan Dinç, Muğla Üni. TDE Böl. Bitirme Tezi (Muğla-2001)

Ç    Çetibeli Ağzı, Burhan Akıncı, Muğla Üni. TDE Böl. Bitirme Tezi

(Muğla-2001)

D    Dalaman Ağzı (Metin Derleme ve İnceleme), Sibel Karadağ, Muğla

Üni. Sosyal Bil. Enst. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) (Muğla-2001)

F    Fethiye Ağzı (Metin Derleme ve İnceleme), N. Asım Ersoy, Muğla

Üni. Sosyal Bil. Enst. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) (Muğla-2001)

GBAA Zeynep Korkmaz, Güney-batı Anadolu Ağızları, Ank. 1994

GKA Göktepe Köyü Ağzı, Sevi Maral, Muğla Üni. TDE Böl. Bitirme Tezi (Muğla-1999)

K-I Kaset I(Fethiye Bozyer, Ramazan Zor, 85)

K-IV Kaset IV (Merkez Akçaova, Iraz Bütüner, 71)

K-V Kaset V (Merkez Göktepe, Hanife Muslu, 90)

K-VI Kaset VI (Merkez Yemişendere, Saden Büyük, 70)

K-VII Kaset VII (Y atağan-Turgut Şehriye Karaömer, 69)

K-VIII    Kaset VIII (Yatağan Turgut, Zehra Akbaş, 68)

K-IX Kaset IX (Merkez Muratlar, Şefkat Yıldırım, 62)

K-X Kaset X (Merkez Gazeller, Esma Orhan, 86)

MA A. Caferoğlu, "Muğla Ağzı" TDAY Belleten-1962

Tur Yatağan-Turgut Beldesi Ağzı, Tülay Rollas, Muğla Üni. TDE Böl. Bitirme Tezi (Muğla-2001)

UYA Ali Kırlı, Ula ve Yöresi Ağızları, Kayseri 1994

Y    Yeşilyurt Beldesi Ağzı, Ferahnur Erkul, Muğla Üni. TDE Böl. Bitirme

Tezi, (Muğla-2001)

Yer Yerkesik Beldesi Ağzı, Ruken Aslan, Muğla Üni. TDE Böl. Bitirme Tezi (Muğla-2001)

KAYNAKÇA

AKAR, ALİ, “Genel Özellikleriyle Muğla Ağzı”, Osmanlının 700. Yılında Muğla Sempozyumu, 6-7 Mayıs 1999 Muğla (Basılmamış Bildiri)

AZIMOV, P.-SOPIYEV, G.-YA, ÇÖNNEYEV, Türkmen Dili, Aşgabat 1974

BEKTUROV, Ş-SERGALİYEV M., Kazak Tili, Almatı 1994

CAFEROĞLU, A., "Muğla Ağzı" TDAY Belleten-1962, s. 107-130

CAFEROĞLU, A., Anadolu Diyalektolojisi Üzerine Malzeme I, s. 137-138 (İkinci baskı 1994)

COŞKUN, VOLKAN, Özbek Türkçesi Grameri, Ank. 2000

DEMİR, NURETTİN, “Güney-batı Anadolu Ağızlarında Kullanılan Şimdiki Zaman Eki -ik gelir”, Uluslararası Türk Dili Kongresi Bildirileri

(26 Eylül-1 Ekim 1992) Ank. 1996

ERCİLASUN, A. BİCAN, "Muğla Ağzında Kullanılan Bir Şimdiki Zaman Şekli", Şükrü Elçin Armağanı (H.Ü. yay.) Ank. 1983, s. 261-262

ERGİN, MUHARREM, Türk Dil Bilgisi, İst. 1993 (20. baskı)

GABAİN, A. VON, Eski Türkçenin Grameri (Çev.: M. Akalın), Ank. 1988

GÜLENSOY, TUNCER, "Anadolu Ağızlarında Şimdiki Zaman Eki", Türk

Kültürü Araştırmaları (İbrahim Kafesoğlu Armağanı), Ank. 1985. s. 291

KARAHAN, LEYLA, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Ank. 1996

Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, Ank. 1991

KORKMAZ, ZEYNEP, "Anadolu Ağızlarının Etnik Yapı ile İlişkisi Sorunu", TDAY-Belleten 1971, s. 21

KORKMAZ, ZEYNEP, Güney-batı Anadolu Ağızları-(Fonetik) Sesbilgisi,

Ank. 1994 (2. Baskı)

ÖZTÜRK, RIDVAN, Uygur ve Özbek Türkçelerinde Fiil, Ank., 1997

Philologiae Turcicae Fundamenta I, Wiesbaden 1959 s. 479

Tarihi Türk Şiveleri, (Çev. AKALIN, MEHMET) Ank. 1984

TÜRK, VAHİT, “Türkçede Şimdiki Zaman Kavramı, Çekimleri ve Ekleri”, TDAY Belleten 1996, s. 291-340

¹

Yard. Doç. Dr., Muğla Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Böl. MUĞLA, akar@mu.edu.tr

^A. Caferoğlu, Anadolu Diyalektolojisi Üzerine Malzeme I, Ank. 1994 (2. Baskı) s. 137-138

²

²Zeynep Korkmaz, Güney-batı Anadolu Ağızları-(Fonetik) Sesbilgisi, Ank. 1994 (2. Baskı), s. 94-102

³

A. Caferoğlu, "Muğla Ağzı" TDAY Belleten-1962, s. 107-130

⁴

A. Bican Ercilasun, "Muğla Ağzında Kullanılan Bir Şimdiki Zaman Şekli", Şükrü Elçin Armağanı (H.Ü. yay.) s. 261-262

⁵

Nurettin Demir "Güney-batı Anadolu Ağızlarında Kullanılan Şimdiki Zaman Eki -ik gelir", Uluslar Arası Türk Dili Kongresi 1992 (26 Eylül-1 Ekim 1992) Ank. 1996, s. 43-56

⁶

   Ali Akar, “Genel Özellikleriyle Muğla Ağzı”, Osmanlının 700. Yılında Muğla Sempozyumu, 6

⁷

Mayıs 1999 Muğla (Basılmamış Bildiri).

⁷    Vahit Türk “Türkçede Şimdiki Zaman Kavramı, Çekimleri ve Ekleri”, TDAY Belleten 1996, s. 291-340

⁸

   Vahit Türk, a.g.m., s. 339

⁹

   A. von. Gabain, Eski Türkçenin Grameri (Çev.: M. Akalın), Ank. 1988, s. 84

¹⁰

   Tarihi Türk Şiveleri, (Çev. Mehmet Akalın) Ank. 1984, s. 160

¹¹

   a.g.e., s. 205

¹²

   a.g.e., s. 119

¹³

   Muharrem Ergin, Türk Dil Bilgisi, İst. 1993 (20. baskı), s. 280

¹⁴

   Tuncer Gülensoy "Anadolu Ağızlarında Şimdiki Zaman Eki", Türk Kültür Araştırmaları (İbrahim Kafesoğlu Armağanı), Ank. 1985. s. 291

¹⁵

   Zeynep Korkmaz, "Anadolu ağızlarının etnik yapı ile ilişkisi sorunu", TDAY-Belleten 1971, s. 21

¹⁶

   P. Azımov, G. Sopıyev, Ya Çönneyev, Türkmen Dili, Aşgabat 1974, s. 222-233

¹⁷

   Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, Ank. 1991, s. 1068-1069

¹⁸

   Ş. Bekturov-M. Sergaliyev, Kazak Tili, Almatı 1994, s. 116-117

¹⁹

   bara-yatır-man, bara otur-man, bara-yür-men, PhTF I, Wiesbaden 1959 s. 479

²⁰

   Volkan Coşkun, Özbek Türkçesi Grameri, Ank., 2000, s. 130

²¹

   Rıdvan Öztürk, Uygur ve Özbek Türkçelerinde Fiil, Ank., 1997, s. 130-131

²²

²²Krş.:yugurup-batırın 76/21; dökülüp-batı 75/43-44; aranı batır-ımış 75/11; et gızardı-batımiş 72/2; pusatyıke-patırız 73/12; gelemı-patırın 73/13(GBAA); biz üşüyü-batırız 124/24 (MA)

²³

   P. Azımov, ... a.g.e, s. 222-233

²⁴

   Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, Ank. 1991, s. 1068-1069

²⁵

   Ş. Bekturov-M. Sergaliyev, a.g.e, s. 116-117

²⁶

Krş.: n edip-basın ğı 73/34; gidip-barın 78/13; gidiP-barıs 73/14 (GBAA)

²⁷

Krş.: gek gelımiş 126/8 (MA); zalım gelin geliK geli 72/22 (GBAA)

²⁸

Bu yapı hakkında Bk. A. Bican Ercilasun, a.g.m.

²⁹

Krş.: geliyomaza 111/21 (MA); biliyomaz 78/14; goruduyomaz 77/7; boşalıyomaz 72/31 (GBAA)

³⁰

   P. Azımov, ... a.g.e, s. 222-233

³¹

   Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, Ank. 1991, s. 1068-1069

³²

   Ş. Bekturov-M. Sergaliyev, a.g.e, s. 116-117

³³

   bara otur-man PhTF I, Wiesbaden 1959 s. 479

³⁴

   P. Azımov, ... a.g.e, s. 222-233

³⁵

   Ş. Bekturov-M. Sergaliyev, a.g.e, s. 116-117

³⁶

   Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, Ank. 1991, s. 1068-1069

³⁷

   bara-yür-men, PhTF I, Wiesbaden 1959 s. 479