ARKA KAPAK

Mersin Tahtacıları, Türkiye'nin kültürel zenginliğinin önemli bir bileşimini oluşturan ve özellikle son yıllarda üzerinde çokça konuşulan bir topluluğu merkeze alan ama, bununla yetinmeyip, sözkonusu topluluğun coğrafi dağılımıyla beraber oluşmuş kültürel etkileşmeleri de dikkatle irdeleyen bir çalışma.
Bugün Anadolu'nun başlıca Adana, Afyonkarahisar, Ankara, Antal­ya, Aydın, Balıkesir, Burdur, Denizli, İsparta, tzmir, Mersin, Muğla gibi il­lerinde yaşamlarını sürdürmekte olan Tahtacılar, başlangıçta dağlarda, orman içlerinde konar-göçer ve kapalı sosyo-ekonomik ilişkiler içerisinde yaşamışlar, bu durum mevcut statülerinin uzun yıllar korunarak devam etmesine sebep olmuştur. Sözkonusu bu kapalı sosyo-ekonomik ortamdan, kapitalist işbölümünün yaygınlaşmasıyla yeni ve farklı toplumsal ilişkiler­le tanışan bu topluluğun yayılma alanları, kültürel zenginlikleri bütün ayrıntılarıyla Dr. Nilgün Çıblak'ın bu yapıtında ortaya konmaktadır.

Söylenti, ikinci, üçüncü ağız anlatmalardan kaynaklanan spekülas­yonlardan uzak, bilimsel bir disiplin içerisinde ve alan araştırmalarına; sadece alan araştırmalarıyla yetinilmeyerek konuyla ilgili derleme, rapor, inceleme ve araştırmalar da gözden geçirilip, özellikle halkbilimi açısından zengin örneklere ulaşılarak, hazırlanan bu çalışmanın, genel olarak Anadolu kültürü, özel olarak da Tahtacılar alanında ciddi bir boşluğu dolduracağına kuşku yoktur.

 

 

Nilgün Çıblak

1993 yılında Çukurova Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nden mezun oldu. 1994 yılında Mersin Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde Araştırma Görevlisi olarak çalışmaya başladı. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü'nde 1995 yılında yüksek lisansını, 2001 yılında da doktorasını tamamladı. Doktora öğrenimi için gönderildiği Çukurova Üniversitesi'nden 2002 yılında Mersin Üniversitesi'ne döndü. Halen Mersin Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde yardımcı doçent olarak görev yapmaktadır.

 

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ   .............................................................IX
KISALTMALAR.....................................................XII
GİRİŞ
I. ARAŞTIRMA ALANIYLA İLGİLİ BİLGİLER   ..............................1
A.    Mersin Hakkında Genel Bilgiler   ...................................1
a.  Coğrafî Yapı    ...............................................1
b. Tarihî Yapı    ................................................2
c.  Nüfus ve Ekonomik Yapı  ......................................2
d.  Sosyo - Kültürel Yapı   ........................................3
B.    Mersin'deki Tahtacı Yerleşim Birimleriyle İlgili Bilgiler    ................4
B. ARAŞTIRMA KONUSUYLA İLGİLİ YAPILAN ÇALIŞMALAR   ..............27
A.    Türkiye'de Tahtacılarla İlgili Yapılan Çalışmalar   .....................27
B.    Mersin Tahtacılarıyla İlgili Yapılan Çalışmalar  .......................30
m. TÜRKİYE VE MERSİN TAHTACILARINA GENEL BİR BAKIŞ   .............30
A.    Türkiye Tahtacıları   ............................................30
B.    Mersin Tahtacıları .............................................39
BİRİNCİ BÖLÜM MERSİN TAHTACILARININ İNANÇ YAPISI   ..............................43
A.    Allah - Muhammed - Ali Üçlemesi   ...............................54
B.    Miraç ve Kırklar Meclisi  ........................................56
C.    Ehl-i Beyt   ...................................................60
D.    On İki İmam   .................................................61
E.    Mürşit - Dede - Talip  ..........................................63
F.    On İki Hizmet  ................................................72
G.    Erkân    ......................................................77
H.   Niyaz    ......................................................86
I.     Dâr - Dâr'a Durma   ............................................88
İ.    Hayırlı - Gülbank   .............................................89
İKİNCİ BÖLÜM
MERSİN TAHTACILARINDA TÖRENLER    ................................93
A.   İnanç ve Pratiklere Bağlı Dinî Törenler  .............................95
a.  Meydandan Geçme    .........................................95
b. İkrar Alma   ...............................................101
c.  Düşkünlük   ...............................................108
d. Musahip Olma   ............................................112
e.  Cuma Akşamı    ............................................128
f. Ocak Kazma   ..............................................134
B.    Sosyal İçerikli Dinî Törenler  ....................................135
a.  Ramazan Bayramı   .........................................135
b.  Kurban Bayramı    ..........................................136
c.  Muharrem Töreni   ..........................................141
d.  Kurban Törenleri   ..........................................150
C.    Bereket Törenleri    ............................................159
a. Yağmur Duası   ............................................159
b.  Hıdrellez   ................................................161
c.  Nevruz   ..................................................163
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MERSİN TAHTACILARINDA GEÇİŞ DÖNEMLERİ   ........................165
A.    Doğum   ....................................................165
a. Doğum Öncesi    ............................................165
b.  Doğum Sırası    .............................................169
c.  Doğum Sonrası   ............................................171
B.    Evlenme   ...................................................181
a.  Evlilik Öncesi   .............................................183
b.  Düğün   ...................................................184
c.  Düğün Sonrası  .............................................191
C.    Ölüm    .....................................................192
a.  Ölüm Öncesi   ..............................................193
b.  Ölüm Sırası  ...............................................195
c.  Ölüm Sonrası    .............................................199
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
MERSİN TAHTACILARINDA HALK HEKİMLİĞİ   .........................203
A.   Dinî ve Büyüsel Nitelikli Olanlar.................................203
a.  Yatır ve Ziyaretler  ..........................................203
b. Ocaklar  ..................................................204
B.  Büyüsel ve Gerçekçi Nitelik Taşıyanlar.............................207
C.  Çeşitli Otlar ve Köklerle, Kocakarı İlâçlarıyla Yapılanlar   ................208
BEŞİNCİ BÖLÜM MERSİN TAHTACILARINDA HALK İNANIŞLARI   ........................213
A.    Tabiat Olaylarıyla İlgili İnanışlar    ................................213
B.    Olağanüstü Varlıklarla İlgili İnanışlar   .............................214
C.    Hayvanlarla İlgili İnanışlar   .....................................215
D.    Günlük Hayatla İlgili İnanışlar   ..................................215
E.    Rüya ile İlgili İnanışlar   ........................................216
F.    Nazarla İlgili İnanışlar    ........................................216
ALTINCI BÖLÜM MERSİN TAHTACILARINDA HALK EDEBİYATI   .........................219
A.    Dinî - Tasavvuf! Halk Edebiyatı  .................................219
a.  Cemlerde Söylenen Nefesler   ..................................219
b. Cenaze Nefesleri   ...........................................259
B.    Anonim Halk Edebiyatı    .......................................264
a.  Kalıplaşmış Sözler    .........................................265
1.     Atasözleri   ...........................................265
2.     Deyimler   ............................................266
3.     Alkışlar - Kargışlar  ....................................267
b. Anlatmalar   ...............................................269
1.     Hikâyeler   ...........................................269
2.     Masallar   ............................................278
3.     Efsaneler    ...........................................289
4.     Fıkralar.............................................293
SONUÇ  ............................................................ 303
MERSİN TAHTACI KÜLTÜRÜNDEKİ TERİMLER    ........................309
KAYNAKKİŞİLER   ..................................................331
KAYNAKÇA   ....................................................... 335
KİŞİ ADLARI DİZİNİ    ................................................344
EKLER: 1. Fotoğraflar   .................................................348
2. İnceleme Alanının Haritası .....................................363