1522-1532 TARİHLERİNDE MENTEŞE BÖLGESİ
YÖRÜKLERİ

The Yuruks in the Region of Menteshe Between 1522 and 1532

Behset KARACA

Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

Fırat University Journal of Social Science
Cilt: 18, Sayı: 2 Sayfa: 403-440, ELAZIĞ-2008

Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Isparta.

ÖZET

1522-1532’lerde Menteşe Sancağı Yörüklerin yoğun olduğu yerlerdendir. Burada
yaşayanların yarıya yakını Yörük hayatı yaşamaktadır. 1522’deki tahrirde 302 cemaat kaydedilmiş
olup nüfusları 81657’dir. 1532’de ise 170 cemaat yazılmış olup nüfusları 66525’dir. 1522’de vergi
hâsılları 1111981 akça, 1532’de ise 630356 akçadır. 1532’de Yörüklerin sayısı, nüfusu ve
hâsıllarının düşük olmasının sebebi sadece Padişah hassına tabi cemaatlerin kaydedilmesindendir.
Bu tarihlerde buradaki en mühim Yörük grupları, Oturak Barza, Mukata ’a-i İskender Bey, Kayı,
Kızılca Keçilü, Horzum, Mukata’a-i Yahşi Bey, Kızılca Balkıca, Divane Ali ve Güne Barza,
Karacakoyunlu, Sazak, Sekekçi (?), Elsüz, Balya Bolu ve Kozviran gibi cemaatlerdir. Diğer
bölgelerdeki Yörükler gibi buradakiler de Anadolu’nun Türkleşmesinde ve İslamlaşmasında
büyük katkı sağlamışlardır. Ayrıca Osmanlı Beyliği ile diğer beyliklerin kuruluşunda,
gelişmesinde etkili olmuşlardır. Yine, beyliklerin en önemli itici gücü ve dinamizmini meydana
getirmişlerdir. Hayvancılık en önemli ekonomik etkinliklerini meydana getirmiştir. Deve
yetiştiriciliği ve develeri taşımacılıkta kullanmaları, tuzlalarda çalışmak, balık avlamak,
dokumacılık diğer faaliyetlerindendir.

Anahtar Kelimeler: Menteşe Yörükleri, Menteşe Sancağı, Muğla, Osmanlı, cemaat,
Aydın, Türkmen.

ABSTRACT

The Menteshe Sanjak was among the places which densely populated by the Yuruks
between 1522 and 1532. Nearly half of those living in this region had a Yuruk’s way of life. 302
communities were recorded in the census dated 1522, their population being 81657. 170
communities were recorded in 1532, their population being 66525. The amount of taxes collected
was 1111981 akce in 1522 and 630356 akce in 1532. The decrease of figures in 1532 resulted
from the fact that only the communities belonging to the Sultan’s has were registered. In the
related years, the most important groups of Yuruks were communities such as Oturak Barza,
Mukata’a-i İskender Bey, Kayı, Kızılca Keçilü, Horzum, Mukata’a-i Yahşi Bey, Kızılca Balkıca,
Divane Ali, Güne Barza, Karacakoyunlu, Sazak, Sekekçi, Elsüz, Balya Bolu and Kozviran. The
Yuruks in this region, like those in other regions, contributed greatly to the process of Anatolia
being Turkized and Islamic. In addition, they played a role in the organisation and development of
Ottoman Beylik and other Beyliks. Moreover, they provide Beylik’s most important impulsive
force and dynamism. Raising livestock formed their prior economic activity. They had also other
activities like, raising camels, using camels in transportation, working in saltpans, catching fish
and weaving.

Key Words: Menteshe Sanjak, Menteshe Yuruks, Mugla, Ottoman, community, Aydın,

F.Ü.Sosyal Bilimler Dergisi 2008 18 (2)

Turkmen.

GİRİŞ

Bugün büyük çoğunluğu Muğla ili sınırları içerisinde kalan Menteşe Sancağı’nın
XVI. asırda Aydın’dan Çine ve çevresine, Denizli’den Tavas kazası ve çevresine kadar
uzanan geniş bir alandan meydana geldiğini görmekteyiz. Bu yüzyılda Menteşe
Sancağı’nın kuzeyini Aydın, kuzey doğusunu Kütahya, doğusunu Hamid sancakları,
güney ve batı sınırlarını ise Akdeniz ile Ege Denizi oluşturmaktadır¹.

Menteşe Sancağı’nın kapladığı alanın kuzeydoğusunda Türkiye yükselti
ortalamasının bir hayli üstünde olan dağlar vardır. Bunun için burası Türkiye’nin önemli
engebeli şekilleri bulunan kesimlerinden birisidir. Dolayısıyla kıyıların fazla girintili,
çıkıntılı olması bu bölge dağlarının kıyıya paralel olarak inmesindendir. Bölgenin alçak
noktalarını çoğunlukla kıyılar teşkil etmekte; kıyı ovaları ve nehir boylarını alüvyon
düzlükler meydana getirmektedir. Menteşe ve Beşparmak Dağları, Muğla ve çevresinin
en önemli yeryüzü şekillerini meydana getirmektedir. Muğla’nın Denizli ile arasında
Sandaz Dağları, Burdur ile arasında Göktepe Dağı ile Kapı Dağı vardır. Bölgenin en
yüksek noktası olarak bilinen ve Torosların önemli yüksekliklerinden Akdağı ve Dumanlı
Dağı ise doğuda Antalya ile sınırını çizmektedir². Bu coğrafi özellikleriyle bölge
hayvancılık için önemli imkânlar sunmuş ve bölge insanının önemli geçim kaynağı daima
hayvancılık olmuştur.

Bu bölgedeki Türklerin Anadolu’nun birçok yerinden daha önce buralarda yer
almaya başladığını ve bölgenin demografik yapısında Bizanslıların bazı uygulamalarının
da etkisi olduğunu görmekteyiz. Mesela, Bizans imparatoru Johannes Vatatzes (1222¬
1254) Hıristiyanlaştırılmış olmaları muhtemel olan ve 10000’den daha az olmayan
Kuman Türkünü, kadınları ve çocukları ile birlikte, göçebe bir hayat sürdükleri
Trakya’dan kaldırıp kısmen asker köylüler olarak (sipahi) Avrupa tarafına fakat bilhassa
Anadolu’da Menderes vadisine ve Firikya’ya hudutlu olarak yerleştirmiştir³. Daha

sonraki zamanlarda Moğolların tazyikinden, hele onların vergi ağırlığından kurtulmak
isteyenler hudutların himayesine sığınmakta, bunların arasında siyasi sebeplerden dolayı
kendilerini Moğollara karşı emniyete almak arzusunda olan idareci ricali de
bulunmaktadır. Bu suretle hudutlar artık idareye ehliyetli ve bu sahada yetişmiş, siyasi
ehemmiyeti olan unsurlara da malik olmuştur. Bütün bunlar Bizans müdafaa hattı
üzerindeki tazyikin müthiş surette arttığını göstermiştir. Türklerin ilerleyişi
Karadeniz’den Akdeniz’e kadar bütün sahada denizden beride başarılı olmuştur. 1300’de
yani bu kavimler kıpırdanmasının başlangıcından daha yarım asır geçmeden bütün Batı
Anadolu etnik bakımdan çoktan Türkler tarafından doldurulmuş olduğu gibi, siyasi
cihetten de Türk olmuştur⁴.

Bu bölgede daha sonra Menteşe Beyliği’ni kuran Türkmenler görülmektedir.
Bunlar XIII. asrın ikinci yarısında Karya bölgesinde İznik İmparatorluğu zamanında
Meğri tarafından içeri doğru sahil ile Denizli dağları arasında yerleşerek bu beyliği
kurmuşlardır. Menteşe Beyliği’ni kuran Türkmenler Selçukluların ellerinde bulunan
Pamfilya gibi Likya kıyılarından deniz yoluyla bu havaliye gelmişlerdir. Nitekim beyliğe
adı verilmiş olan Menteşe Beyin Sahil Beyi Menteşe diye zikredilmesi bunu
kuvvetlendirmektedir. Karya bölgesi 1261’den itibaren Türklerin istilasına uğramıştır.
Menteşe Beyliği Karya’nın tamamı ile Likya’nın bir kısmını yani bugünkü Finike
taraflarını Hamid oğullarına geçinceye kadar idarelerinde tutmuştur. Menteşe oğulları ve
bu bölgedeki Türkler mükemmel donanmaları sayesinde etrafa akınlar yapmışlar ve bir
ara Rodos adasını bile ellerine geçirmişlerdir. Bunlar kuvvetli donanmalarıyla lüzumu
halinde Mısır sultanlığına ve Aydın oğullarına da yardım etmişler, Milas ve Balat
limanları sayesinde de mühim gelir temin etmişlerdir. Nitekim Menteşe Beyliği’nin
Milas, Muğla, Peçin ve Balat şehirlerinde bu dönemde medreselerinin olması sosyal ve
kültürel yönden de önemli bir durumda olduklarını göstermektedir⁵.

Bölgede ilk Osmanlı fethi muhtemelen Balat’ın 1389-90 kışında ele geçirilmesiyle
başlamış, fakat beyliğin geri kalan yerlerini Menteşe Beyi Ahmed Gazi 1391’de ölünceye
kadar idareye devam etmiştir. Böylece bu bölgenin tamamının 1391’lerde zapt edildiğini
söyleyebiliriz⁶. Menteşe Beyliği toprakları, 1402’deki Ankara Savaşından sonra Timur
tarafından Mehmed Bey ile oğlu İlyas Beye verildiği için bu beylik tekrar kurulmuştur.
Daha sonra II. Murad burayı 1424’de Osmanlı Devleti’nin sınırları içerisine katmıştır⁷.
Menteşe Beyliği ailesi ve ileri gelenleri ile diğer beyliklerin beyleri ve ileri gelenlerinin
çoğu Osmanlı idaresine alınmıştır. Onlara, önceleri kendi topraklarından bir kısmı
üzerinde hâkim olma hakkı verilmiş, sonraları giderek bu durum mülk veya tımar sistemi
çerçevesinde bir takım yükümlülükleri de beraberinde getirerek genel uygulamalara dâhil
edilmiştir. Nitekim onların bir kısmının daha sonraki devirlerde bir Osmanlı sancakbeyi
olarak istihdam edildikleri görülmektedir⁸. Bunun sebebi hanedan ile eski beyliklerin
halkını yakınlaştırmak, tepkileri dengelemektir. Beyliklerin adlarının değiştirilmeden Batı
Anadolu’daki sancaklara verilmesinde de benzeri maksat düşünülmüştür⁹. Menteşe
Beyliği toprakları Osmanlılar zamanında sancak olarak idare edilmiş ve Anadolu
Beylerbeyliğine bağlanmıştır¹⁰. Bu Osmanlı sancağı, beyliğe nazaran arazi bakımından
bazı toprak kayıpları ile biraz değişiklik göstermesine rağmen bu çok büyük bir farklılık
değildir¹¹. 1393 senesinde kurulan Anadolu Vilayeti, 1522 tahririnde ve 1530’da 17
sancaktan ibarettir ki,¹² bunlardan biri de Menteşe Sancağıdır. Menteşe Livası, Peçin,
Çine, Balat, Milas, Bozöyük, Muğla, Mazun, Tavas, Köyceğiz, Pırnaz, İsravalos ve Meğri
kazalarından meydana gelmektedir¹³. Bu bölge şehir ve köy kültürünün yanında önemli
oranda Yörüklerin yaşaması için elverişli alanlar sağlamaktadır.

1. 1522-1532 Tarihlerinde Menteşe Bölgesi Yörükleri

a- Menteşe Bölgesi Yörüklerinin İsim Almaları ve Bunlarla İlgili Bazı
Tabirler

1522-1532 tarihlerinde bu bölgede yoğun bir Yörük grubunun yaşadığı

görülmektedir. Tapu Tahrir Defterleri bize bu konuda yardımcı olmaktadır¹⁴. XVI. asırda
Osmanlı Devleti’nde önemli oranda Yörük vardır. Bunların da mühim bir kısmı Anadolu
Beylerbeyliği’ndedir. Bilhassa burada asıl yoğunluk Ankara, Kütahya, Menteşe, Aydın,
Saruhan, Teke ve Hamid sancaklarındadır¹⁵. Bu sancaklar içerisinde ise Menteşe Yörük
nüfusu ve sayısı itibariyle en yoğun olanıdır. Tapu Tahrir Defterlerinde Menteşe’deki
Yörüklerden bahsederken diğer birçok yerde olduğu gibi cemaat, Yörük, konar-göçer,
Türkmen ve tir gibi ifadeler kullanılmıştır. Bunlar arasında kısmen belirli farklar söz
konusudur. Fakat çoğu zaman aynı anlamda kullanıldıkları için bu farklılıkları ortaya
koymak ise oldukça güç olmaktadır¹⁶.

Bazı araştırmacılar tarafından, İl veya ulus adı altında gruplandırılan konar-
göçerler, sırasıyla boy (kabile), aşiret, cemaat, oymak, mahalle, oba (aile) şeklinde
bölümlere ayrılmışlardır. Bazıları da aşiret ve alt kavramları daha ayrıntılı ve farklı bir
ayrıma tabi tutmuşlardır. Mesela, Sencer Divitcioğlu, Ziya Gökalp, İlhan Şahin ve Tufan
Gündüz bunlardandır. Ziya Gökalp: Ayal (akav), ocak, soy, yarım tire, tire, bölük (amar),
boy, il ve uruk; Divitçioğlu: Aile, oğuş (aşiret), oba, tire, alt-boy, boy, ok, konat ve
budun; Şahin ve Gündüz: Aile, oba (mahalle), oymak, tir, cemaat (aşiret), kabile ve boy
(taife) olarak sınıflandırmışlardır¹⁷.

Burada en dikkati çeken konu, çoğu yerde olmayan tir’lerden bahsedilmesidir¹⁸.
Büyük cemaatlerin çoğu tir’lere ayrılmıştır. Yani tir bir cemaatin alt birimini teşkil
etmektedir. Mesela, “Tir-i Bali Barzası an Cemaat-i Oturak Barza” gibi ifadelerle büyük
ve önemli bir cemaatin alt kolu olduğu belirtilmiştir. Çok az miktarda da bağımsız olarak
yani hiçbir cemaate bağlı olmadan “Tir-i Ahi Evren, Tir-i Ahmed v. Aydın” gibi
zikredilmiştir. Fakat büyük çoğunluğu “Cemaat-i Oturak Barza, Kayı, Mukata’a-i
İskender Bey, Kızılca Keçilü, Horzum, Mukata’a-i Yahşi Bey, Divane Ali ve Güne Barza,
Karacakoyunlu’ gibi nüfusça büyük ve Osmanlı Devleti’nde ve bölgede önemli bir etkiye
sahip olan Yörüklere tabi olarak yani alt birimi olarak belirtilmişlerdir. Tir’lerin aldığı
isimlerin büyük çoğunluğu insan ismidir. Yani büyük ihtimalle o cemaatin ileri gelenleri
veya kethüdasının adı bu isimlendirmede etkili olmuştur. Ayrıca bulundukları bölgenin
ve mevkiinin adı, kullandıkları eşya, ekonomik faaliyetlerinin de etkili olduğunu
görmekteyiz. Burada birçok cemaatin alt bölümlerinin tir olarak kaydedilmesi devletin
bunları daha iyi kayıt altına alma, kontrol etme, belirli kişilerin sorumluluğuna sokma
düşüncesinin ürünüdür. Çünkü Menteşe Sancağı Yörüklerin yoğun bir şekilde bulunduğu
bir yer olduğu için böyle bir uygulamaya gidilmiş olmalıdır. Bunların büyüklüklerinin de
birbirine yakın olması parçalanarak böyle bir uygulama yapıldığını göstermektedir.¹⁹.

Genellikle Anadolu Eyaleti’nde ve buna bağlı olarak Hamid, Teke ve özelikle de
Menteşe Sancağı’nda görülen Perakende Yörük taifelerinin bulunması, küçük ve tam
anlamıyla müteferrik olmaları merkezi otoriteye bağlama, iktisaden istediği gibi
faydalanma düşüncesinin bir ürünüdür. Yine bu bağlamda, Osmanlı Devleti, mukata’a
hanesi ve has reayası statüleri içinde kendisine bağladığı Yörük toplulukları ile yerleşik
halk arasında bir uyum sağlayabilmiş ve devlet ile sipahi, sipahi ile reaya arasında teke
tek ilişki demek olan tımar sistemini kurup yaşatabilmiştir. Hatta bu uyum içerisinde
XVI. yüzyılın ortalarına kadar birçok Yörük grubunun kendiliklerinden yerleşik hayata
geçtikleri görülmektedir²⁰. 1522’de bu bölgedeki Yörükler içerisinde belirli bir kazaya
bağlı olarak yazılmalarına rağmen “Muğla’da, Balat’da, Ayasluğ’da mütemekkindirler,
Peçin’de, İzmir’de ve Çeşme’de sakindirler” gibi ifadelerin olması bunların perakende
olduklarını ve farklı kazalara hatta sancaklara geçerek oralarda da yaşadıklarını
göstermektedir²¹ .

Menteşe Bölgesindeki Yörüklerin bir kısmı Oğuz boy ismi almıştır. Eymir, Kayı,
Alayundlu, Bayındır, İğdir, Kara ve Kızılca Keçilü gibi Yörükler bunlardandır. Oğuz boy
ismine sahip Yörüklerin yanında bir kısmının, coğrafi saha olarak bulundukları yerlere,
siyasi bir hüviyete sahip olan beyliklerin bakiyeleri olmalarına, meskûn olup
olmamalarına, göçebe kültürünün bir neticesi olarak kullandıkları eşyalara (çardak, çarık
gibi), içtimai ve iktisadi faaliyetlerine (kalburcu, küreci, ziftçi, yaycı, ellici, deveciyan,
oduncuyan, tuzcuyan, boyacı, eskici, demirci, şerbetçi, eyerci, kamacı, bezirgâncı,
limoncu gibi), yetiştirdikleri hayvan ve tabi oldukları boya göre (Karacakoyunlu, Kara
Keçili, Kızılca Keçilü, Kayı, Sığırlu), bağlı bulundukları tımar, has veya vakıflara,
aşiretlerin hayat tarzına göre (Yukarı Barza, Oturak Barza, Göçer Barza, Güne Barza)²²
bağlı bulundukları idari gruplara göre, boy-beyi ailesi ile büyük ölçüde kethüdalarının
adlarına ayrıca, cemaat ihtiyarlarının, ileri gelenlerinin veya muteber kimselerinin
adlarına istinaden isimlendirildikleri görülmektedir²³.

Menteşe Sancağı’ndaki cemaatler arasında mukata’a²⁴ ismiyle kaydedilmiş
cemaatlere de rastlamaktayız. Mesela, Mukata’a-i İskender Bey cemaati bu bölgedeki
Yörük gruplarının en önemlilerinden birisidir ve birçok tir’lerden meydana gelmektedir.
Yine Mukata’a-i Yahşi Bey burada bu tarzda kaydedilen cemaatlerdendir. Ayrıca
Mukata’a-i Tavas ve Cemaat-i Mukata’a-i Köseyin (?) de vardır.

b- Menteşe Bölgesi Yörüklerinin Nüfusu

Menteşe’de 1522’de 548 köy, 302 cemaat ve 36 mezra’a kaydedilmiştir. 1532’de
ise 170 cemaat yazılmıştır. Fakat bu sayı sadece padişah hassına dâhil olan Yörükleri
göstermektedir. Bu rakamlardan da anlaşıldığı gibi burada 1522-32’de konar-göçerlik
hâkimdir. 1522 tarihinde Menteşe’de toplam 15861 hane, 5663 kara, 1117 mücerred, 247
muaf kaydedilmiştir²⁵. Buradan elde edilen sonuca göre²⁶ (15861 hane + 247 muaf =
16108; 16108 x 5 = 80540; 80540 + 1117 mücerred= 81657) 81657 kişi Yörük hayatı
yaşamaktadır. Söz konusu tarihte toplam sancak nüfusu ise 49711 nefer, 34642 hane,
1351 muaf, 11124 kara, 2528 mücerred, 64 gebrandan meydana gelmekteydi. Bu
verilerden hareketle sancakta 1522 tarihinde (34642 hane + 1350 muaf = 35993; 35993 x
5= 179965; 179965 + 2528 mücerred = 182493 kişi) yaklaşık olarak 182493 kişi
yaşamakta idi ki bunların 8165 7’si yani yaklaşık % 45’i Yörük hayatı sürmekteydi.
Dolayısıyla sancakta yaşayanların yarıya yakını konar-göçer olup hemen hemen sancağın
bütün kazalarına dağılmış durumdaydılar.

1532 tarihinde ise Menteşe sancağında 13124 hane, 7640 bennak, 2422 kara, 1845
çift, 1089 nim çift, 181 muaf zümre kaydedilmiştir²⁷. Buradan hareketle mezkûr tarihte
Yörüklerin nüfusu (13124 hane + 181 muaf =13305; 13305 x 5 = 66525) 66525 kişi
olarak hesaplanmaktadır. Yine buradaki rakamlarda zikredilen tarihte sadece padişah
hassına bağlı Yörüklerin olduğunu göz önünde bulundurmamız gerektiğini hatırlamalıyız.
Aynı tarihlerde padişah hassına tabi olmayan Yörükler de hesaplamaya katılırsa bu sayı
tahminen % 30-40 civarında artmış olacaktır. Çünkü 1522 ve 1532 tarihlerinde yani her
iki tahrirde de geçen Yörüklerdeki artışlara baktığımızda bu ortaya çıkmaktadır²⁸.

c- Menteşe Bölgesindeki Önemli Yörük Grupları

1. Oğuz Boy İsmini Taşıyan Yörükler

Faruk Sümer, Tahrir defterlerinde geçen Oğuz boy isimlerini taşıyan cemaatler ve
yer adlarından hareketle 24 boydan 23’ünün Anadolu’ya gelmiş olduğunu kesin olarak
ortaya koymaktadır. Esasen Hazar-Ötesi Türkmenlerinin meydana gelmesinde birinci
derecede amil olan Salur, Çavuldur (Çavundur), Karkın, Eymür, İğdir ve Yazırlar’dan
bilhassa ilk dördünün Anadolu’da kuvvetli bir varlık gösterdiğini söylemekte, hatta
bunlardan Salur, Eymür ve Karkınlar’ın Anadolu’nun iskânında birinci derecede rol
oynadığını belirtmektedir. Yine Hazar-Ötesi Türkmenlerinin meydana gelişinde amil
oldukları anlaşılan Kayı, Bayındır ve Beğ-Dilliler’e gelince, bunlardan Kayı’nın
Anadolu’nun fetih ve iskânında en mühim rolü oynadığı ifade edilmektedir. Ayrıca
Peçenek, Yıva, Büğdüz, Dodurga, Kızık ve Ala-Yundlular’ın Anadolu’da diğer boylara
nazaran biraz daha az bulunduklarını belirtmektedir. Yine ona göre, XVI. yüzyılda
Anadolu’da en fazla yer ismi geçen boylar sırayla; Kayı, Avşar, Kınık, Eymür, Karkın,
Bayındır, Salur, Yüreğir, Çepni, İğdir, Bayat, Ala-Yuntlu ve bunları diğer boylar takip
etmektedir. XV. ve XVII. yüzyıllarda Anadolu’da ve hatta İran’daki boylardan
birçoklarının Avşar, Bayat, Döğer, Çavundur, Salur, Eymir, Bayındır gibi, daha ziyade
Türk boyları arasında şahıs ismi şeklinde kullanıldığının görüldüğüdür. Şu da bilinmelidir
ki Osmanlı devrinde Anadolu’da köylerde ve şehirlerde Oğuz boy ismini taşımayan
yerleşik veya konar-göçerler de Oğuz boylarından gelmektedir. Bizim burada
bahsettiğimiz bu döneme kadar Oğuz ismini devam ettirenleri kastetmemizdir. Yine
değinilmesi gereken bir konu da her Oğuz boyu yerleştiği yere kendi adını vermemiştir.
XVI. yüzyılda en büyük Kayı oymağı Denizli’nin kuzeyinde yaşamaktaydı. İkinci
kalabalık Kayı teşekkülü Menteşe sancağındaydı. Menteşe Kayılan doğrudan doğruya
Denizli Kayıları’nın bir parçası olsa gerektir²⁹. XVI. yüzyılda Menteşe’de Kayı Yörükleri
ve onun alt kolları haricinde altı tane Kayı isimli köy vardır. Bunların ikisi Balat diğerleri
ise Köyceğiz, Meğri, Çine ve Pırnaz kazalarındadır³⁰. Menteşe’de bulunan Kayı
Yörüklerinin ayrıntısı ise şu şekildedir:

Kayı: Kayı Yörükleri de Menteşe Sancağı’ndaki önemli Yörük grubunu
oluşturmaktadır. Kayılar, Menteşe’nin haricinde Anadolu’da Adana, Sis, Niğde, Ankara,
Kütahya, Hamid, Kengiri, Hüdavendigar, Kastamonu, Çirmen ve Paşa sancakları gibi
birçok yerde yaşamaktadır³¹. Bunlar Menteşe’de 1522 ve 1532’de 13 tir ve alt gruba
ayrılmışlardır. 1522’de 599 hane, 250 kara, 53 mücerred ve 11 muaftan meydana
gelmektedir. Hâsılları da 30000 akçadır. 1532’de ise 942 hane, 488 bennak, 212 kara³²,
141 çift, 110 nim çift ve 28 muaftan oluşmaktadır. Hâsılları ise 31090 akçaya çıkmıştır.
Görüldüğü gibi hâsılda ve nüfusta önemli bir artış meydana gelmiştir. Kayı Yörükleri ve
diğer Yörüklerdeki artış az önce değindiğimiz gibi doğudan batıya olan göçler, bazı
perakende Yörüklerin kaydedilmesi ve XVI. asırda genel Akdeniz dünyasındaki nüfus
artışıyla izah olunabilir³³.

Kızılca Keçilü: Diğer önemli bir Yörük grubu Kızılca Keçilüdür. Bunlar da
Kayıların bir parçası olsa gerektir. Konar-göçer yörükan taifesinden olan Kızılca
Keçilüler, Menteşe’nin haricinde Biga, Kütahya, Maraş, Adana, Tarsus, Sis, İçel, Niğde,
Hüdavendigar, Erzurum ve Karasi sancaklarında da görülmektedirler. Ayrıca burada
Kızılca Keçilü ile beraber Kara Keçili Yörükleri de bulunmaktadır³⁴. Kızılca Keçilüler,
Menteşe’de 1522 ve 1532’de 8 adet tir ve cemaatten meydana gelmekte olup Peçin,
Bozöyük, Tavas ve Muğla gibi kazalara dağılmış durumdadır. 1522’de 358 hane, 157
kara, 18 mücerred, 8 muaftan oluşmakta olup hâsılları 28500 akçadır. 1532’de ise 626
hane, 390 bennak, 121 kara, 82 çift, 33 nim çift ve 5 muaftan meydana gelmektedir.
Hâsılları ise 30538 akça olmuştur. Görüldüğü gibi ufak da olsa bir artış söz konusudur.

Kayı, Kızılca ve Kara Keçililer haricinde bu bölgede Oğuz boylarından olan başka
boy ve oymaklara da tesadüf edilmektedir. Meğri kazasında Bayat ismiyle geçen bir köy
bulunmaktadır. Peçin kazasında Yazır köyü, Peçin ve Meğri kazalarında Dodurga
köyleri, Balat ve Kula’da Afşar köyleri, Yine Balat ve başka bir kazada Bayındır köyleri,
Köyceğiz, Tavas ve Şeyhlü kazalarında Eymür köyleri, Pırnaz ve Köyceğiz kazalarında
Yüreğir köyleri, yine Balat kazasında Küçük-Kınık köyü Oğuz boy ismini taşıyan yerler
olarak karşımıza çıkmaktadır³⁵. Bu köyler ve az önce bahsettiğimiz Yörüklerin içinde
geçen Eymir, Kayı, Ala-Yundlu, Bayındır, İğdir, Kızılca ve Kara Keçili gibi Oğuz boy
ismini taşıyan cemaatler bize bölgedeki Oğuz etkisini ve bunların hala birçoğunun
kullanılmaya devam ettiğini göstermektedir.

2. Diğer Önemli Yörük Grupları

Oturak Barza: 1522’de Oturak Barza cemaati, 32 tir’den meydana gelmekte ve bu
bölgedeki en önemli Yörük gruplarından birini oluşturmaktadır. Bunlar da Mazun, Çine,
Söbüce, Milas, Peçin ve Balat gibi Menteşe Sancağı’nın hemen hemen bütün kazalarına
dağılmış durumdadır. 1522’de 1174 hane, 248 kara, 169 mücerred, 20 muaftan meydana
gelmektedir. Hâsılları ise 55000 akçadır. Aynı cemaat 1532’de 29 tir’e ayrılmış durumda
olup 1494 hane, 861 bennak, 232 kara, 295 çift, 109 nim çift ve 18 muaftan
oluşmaktadır. Hâsılları ise 60151 akçaya çıkmıştır³⁶.

Mukata’a-i İskender Bey: Yine buradaki Yörüklerden sayı ve nüfusça büyük
olanlardan biri de Mukata’a-i İskender Bey’dir. 1522’de 10, 1532’de ise 11 tir’e
ayrılmıştır. Peçin, Muğla ve Çine gibi kazalarda yaşamaktaydı. 1522’de 367 hane, 157
kara, 29 mücerred ve 10 muaf yetişkin erkek nüfusu olup, hâsılları ise 33500 akçadır.
1532’de ise 664 hane, 387 bennak, 145 kara, 91 çift, 46 nim çift ve 14 muaf zümreden
oluşmakta olup, hâsılları ise 36616 akçadır. Görüldüğü gibi 1532’de sadece Padişah
hassına bağlı olan Yörükler kaydedilmiş olmasına rağmen nüfusları ve hâsılları

37

artmıştır .

Horzum: Türkman Yörükan Taifesinden olan Horzum Yörükleri, Menteşe ile
birlikte Teke, Hamid, Konya, İçel, Alaiye, Akşehir, Saruhan ve Kütahya gibi sancaklarda
da yaşamakta olup bu bölgenin en mühim Yörüklerinden birini meydana getiriyorlardı³⁷.
1522’de 22 tir ve cemaatin alt kollarına ayrılmıştır. 1532’de ise 26 alt birimden meydana
gelmekteydi. 1522’de 914 hane, 456 kara, 38 mücerred, 12 muaftan oluşmaktaydı.
1532’de ise 1709 hane, 1073 bennak, 301 kara, 209 çift, 128 nim çift ve 31 muaftan
oluşmakta olup hâsılları 100366 akçadır³⁸.

Yahşi Fakih: Yörükan Taifesinden olan Yahşi Fakih Yörükleri Menteşe Sancağı
haricinde Paşa Sancağı’nın Edirne kazasında da yaşamaktaydılar³⁹. Bunlar Menteşe’nin
Muğla ve Peçin kazalarında görülmektedirler. 1522’de 197 hane, 148 kara, 20 mücerred,
4 muaftan meydana gelmiş olup hâsılları 27500 akçadır. 1532’de ise 346 hane, 194
bennak, 75 kara, 53 çift, 24 nim çift ve 7 muaftan oluşmaktadır. Hâsılları 28217
akçadır⁴⁰.

Kızılca Balkıca: Kızılca Balkıca Cemaati yine toplu olarak bahsedilen ve burada

önemli olan Yörüklerdendir. Bunlar Meğri kazasına kaydedilmişlerdir. 1522 ve 1532’de 5
alt bölüme ayrılmışlardır. 1522’de 349 hane, 245 kara, 11 mücerred, 12 muaftan
oluşmakta olup hâsılları 30000 akçadır. 1532’de ise 761 hane, 448 bennak, 151 kara, 76
çift, 86 nim çift ve 15 muaftan meydana gelmektedir. Hâsılları da 32391 akçadır⁴¹.

Divane Ali ve Güne Barza: Yine bu bölgedeki en önemli cemaatlerden birisi
Divane Ali ve Güne Barza’dır. Bu cemaat 1522’de 50 tir’e ayrılmıştır. 1532’de ise 52
tir’den oluşmaktadır. Bunlar Tavas, Muğla, Bozöyük, Çine ve özellikle Peçin kazalarında
yaşamaktaydılar. 1522’de 2933 hane, 1095 kara, 199 mücerred, 50 muaftan meydana
gelmekte olup hâsılları 146000 akçadır. 1532’de ise 5111 hane, 3078 bennak, 934 kara,
537 çift, 421 nim çift ve 43 muaftan oluşmaktaydı⁴². Hâsılları 251800 akçadır.
Rakamlardan da anlaşıldığı gibi hem nüfus yönünden hem de hâsıl bakımından çok
önemli bir artış meydana gelmiştir⁴³.

Karacakoyunlu: Karacakoyunlu Yörükleri de Menteşe Sancağı’nın önemli
cemaatlerindendir. Bunlar 1522’de 19, 1532’de ise 20 tir ve alt cemaat gruplarından
oluşmaktadır. Çine, Söbüce, Mazun, Balat, Peçin, Demirler, Bozöyük, Suğla gibi
kazalarda yaşamaktadırlar. 1522’de 960 hane, 308 kara, 67 mücerred, 21 muaftan
oluşmaktadırlar. Hâsılları 52500 akçadır. 1532’de ise 1471 hane, 721 bennak, 251 kara,
361 çift, 132 nim çift ve 20 muafdan meydana gelmektedirler⁴⁴. Hâsılları da 59187

akçadır⁴⁵.

Diğer önemli Yörük grupları Cemaat-i Sazak tabi-i Matran, Cemaat-i
Sekekçi(?), Cemaat-i Elsüz tabi-i Matran, Karye-i Karpuzlu’daki cemaatler,
Balyabolu ve Tir-i Kozviran’dır. Bunlar Menteşe Sancağı’nın hemen hemen bütün
kazalarına dağılmışlardır. 1522 tahririnde kaydedilmiş olmalarına rağmen 1532 tahririnde
görülmemektedirler. Bunun da sebebi 1532’de sadece padişah hassına girenler
kaydedilmiştir. Hâsıl ve nüfus yönünden de yukarda bahsettiğimiz Yörüklerle mukayese
ettiğimizde daha küçüktürler.

1522 tarihinde 100 haneyi geçen Yörükler; Oturak Barza, Mukata’a-i İskender

Bey, Kayı, Kızılca Keçilü, Horzum, Mukata’a-i Yahşi Bey, Kızılca Balkıca, Divane Ali
ve Güne Barza, Karacakoyunlu, Sazak, Elsüz, Karye-i Karpuz’daki cemaatler, Balyabolu,
Tir-i Kozviran, Yaylacuk, Alayundlu, Reaya-yı Müteferrik, Busar, Taşkatı, Günyaka ve
Perakende gibi Yörüklerdir. 1532’de ise Oturak Barza, Mukata’a-i İskender Bey, Kayı,
Kızılca Keçilü, Horzum, Mukata’a-i Yahşi Bey, Kızılca Balkıca, Divane Ali ve Güne
Barza ve Karacakoyunlu gibi Yörüklerdir⁴⁶.

c- Menteşe Bölgesi Yörüklerinin Sosyal ve Ekonomik Etkinlikleri

Diğer bölgelerdeki Yörükler gibi buradakiler de kendi bölgelerinin Türkleşmesinde
ve İslamlaşmasında büyük katkı sağlamışlardır. Ayrıca Osmanlı Beyliği ile diğer
beyliklerin kuruluşunda, gelişmesinde ve askeri olarak kullanılmasında etkili olmuşlardır.
Yine, beyliklerin en önemli itici gücü ve dinamizmini meydana getirmişlerdir⁴⁷. Konar-
göçerlerin ekonomisinde hayvancılık önemli bir yere sahiptir. Fakat kendi ihtiyaçlarını
karşılayacak kadar kışlakta kondukları yerlerde küçük çapta tarım yapmışlardır. Menteşe
Yörükleri ile ilgili kayıtlarda “Toprakları yoktur”, “toprakları vardır”, “hariç toprakta
konarlar”, “hariç toprakta otururlar”, “ektikleri yerin öşrün verip”, “Oturak Barza”,
“Göçer Barza” gibi ifadelerin olması, ayrıca Yörüklerin ödedikleri vergiler arasında
“resm-i çift, nim çift ve bennak” gibi vergilerin geçmesi, yine hâsıl içerisinde “tahıl,
pamuk” vb. ürünlerin yer alması bize bunların bazılarının çiftliklere sahip olduklarını ve
hayvancılığın yanında tarımla da iştigal ettiklerini göstermektedir⁴⁸.

Ayrıca İstanbul gibi büyük merkezlerin ve sefer sırasında ordunun et ile yağ
ihtiyacı, Yörüklerin besledikleri hayvanlardan karşılanmaktaydı⁴⁹. Yörükler tarım, et
ihtiyacının karşılanması, kerestecilik ve halı ihracının yanında zahire, tuz nakli için deve
yetiştirmişler ve bunları devletin ihtiyaç duyduğu anlarda kullandırmışlardır. Hatta
seferden geri kalan bazı develerin bakımı ve iaşesini de yerine getirmişlerdir. Buradaki

Yörükler arasında “Tir-i Deveciler cemaat-i Göçer Günebarza”, yine Menteşe Sancağı ile
ilgili bir Mühimme hükmünde Tavas memlehasında hâsıl olan tuzun Tavas’taki bir
cemaatin ahalisi tarafından Muğla ve Tavas kadılıklarına nakli deveciliğin önemi ve
buradaki durumu hakkında bilgi vermektedir⁵⁰.

Yörüklerin devlete en önemli katkısından biri de hayvan yetiştirmeleri ve hayvanla
ilgili bazı vergileri vermeleridir. Hayvanlardan alınan vergilerle ne kadar hayvan
yetiştirdiklerini ortaya koymak mümkün olmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’nda koyun
ve keçiden alınan vergiye adet-i ağnam denilmektedir. Bu vergi ayrıca koyun ve keçinin
kuzu ve oğlaklarından alınmaz. Ağnam resmi Müslim ve gayri Müslim ayırt edilmeksizin
herkesten bazı yerlerde Mart sonunda veya Nisan başında 2 veya 3 koyuna 1 akça olarak
alınmaktadır⁵¹. Menteşe ve Hamid Sancakları’nda da iki koyuna bir akça alındığını
görmekteyiz. Ağıl resmi ise her sürüden üç akçe alınmaktadır⁵².

1522’de Menteşe Sancağı’nda ise hâsılın tam dökümü yapılmamıştır. Ama
çoğunluğun resm-i ağnam, otlak ve ağıl resminden geldiğini rahatlıkla söyleyebiliriz.
Büyük Yörük grubu ve buna bağlı cemaatlerin hepsi kaydedildikten sonra toplam hâsıl ve
hane sayıları verilmiştir. Hâsılın içerisinde de “resm-i çift ve bennak ve kara ve resm-i
ağnam ve kivare ve cürm-i cinayet ve bad-ı heva ve gayri” şeklinde zikredilerek nelerden
meydana geldiği belirtilmiştir. 1522 tarihinde toplam hâsıl 1111981 (defterde ise
1110831) akçadır. 1532’de ise 630356 akçadır⁵³.

Konar-göçer toplulukların ekonomik yaşamında hayvan yetiştiriciliğinin yanı sıra
dokumacılık, dericilik de bunların uğraşlarındandır⁵⁴. Yine bu bölgedeki Yörüklerden
birisinde “Cemaat-i Limoncular İnlice’de limon bekler imiş ektikleri yerde öşr ü salariye
verip baki rüsumların sancakbeyine verirler”⁵⁵ denilmekte, böylece onların
görevlerinden biri daha ortaya çıkmaktadır. Menteşe Yörüklerinin görevlerinden biri de

Balat’ın dalyanında ve denizde balık avlamaktır⁵⁶. Yörükler içerisindeki muaflar arasında
imam, derviş, şeyh-i zaviye, muhassıl, sipahi ve sipahizade, hatip, müezzin, kayyum,
mütevelli, kadı, kethüda, müderris ve tekye-nişin gibi zümrelerin olması bunların sosyal
ve kültürel durumlarını da yansıtmaktadır. Yani Yörüklerin sadece hayvancılık
yapmadıklarını bazılarının kültürel ve sosyal aktivitelere katıldıklarını göstermektedir⁵⁷.

Tablo 1. 1522-1532 Tarihlerinde Menteşe Bölgesi Yörüklerindeki Muaf Zümrelerin Dağılımı

Yine buradaki cemaatler arasında “Tir-i Günebarza Göçer nam-ı diğer Kocayalak
eskicidirler, Cemaat-i Sığırlu, Tir-i Geyik, Tir-i Katrancıyan, Cemaat-i Boyacılar, Tir-i
Kelekçi Cemaat-i Kürebarza, Tir-i Kalburcu Cemaat-i Günebarza, Tir-i Kamacı Halid
(?), Tir-i Şerbetçi Mehmed v. İbrahim, Cemaat-i Bostancıyan, Cemaat-i Halaclar der
Dalaman, Cemaat-i Bezirgânlar, Tir-i Eyerciler, Tir-i Temurcu (Demirci) İbrahim” gibi
ifadelere ve isimlere rastlanması muhtemelen yaptıkları işlerden dolayı “eskici, sığırlu,
geyik, katrancı, kalburcu, kelekçi, kamacı, şerbetçi, demirci, bostancı, halaclar,
bezirgânlar, eyerciler, boyacılar” isimlerini almış olduklarını akla getirmektedir.
Menteşe Sancaklarındaki cemaatlerin bir kısmı Safevi Devletinin kuruluşunda etkili

1522-1532 Tarihlerinde Menteşe...
olmak gibi önemli siyasi ve sosyal olaylara da katılmışlardır⁵⁸.

Sonuç

Menteşe bölgesindeki Yörüklerin Osmanlı Devleti’nin ve Anadolu Eyaleti’nin
siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik tarihinde çok önemli yeri vardır. Buradaki insanların
1522’de yarıya yakının yani 81657 kişinin Yörük hayatı yaşaması bunların bölge hayatı
üzerindeki etkilerini göstermektedir. Bu rakam 1532’de 66525 civarındadır. Fakat bu
tarihte sadece Padişah hassına bağlı olan cemaatler yazıldığı içindir. Her iki tahrirde de
kaydedilen Yörükleri karşılaştırdığımızda nüfuslarının ve hâsıllarının artmış olduğunu
görmekteyiz. Dolayısıyla bu tarihte daha fazla nüfusa sahip olacakları kesindir. 1522
tarihinde sayıları defterde toplam olarak 381 verilmiş olmasına rağmen bizim
hesaplamamızda 302 oldukları görülmüştür. Bazı Yörüklerin isimleri birkaç defa
geçmesine rağmen biz onları birleştirerek bir değerlendirme yapmadık. Defterdeki
toplam sayıyı da göz önünde bulundurarak ayrı ayrı hesaplama ve değerlendirmesini
yaptık. 1532’de de 170 Yörük kaydedilmiştir. Bu Yörüklerin birçoğu 100 haneyi
geçmektedir. Buradaki Yörükler ilk önce Menteşe Beyliği’nin sonra Osmanlı Devleti’nin
itici gücü olmuşlar, bölgenin Türkleşmesinde, İslamlaşmasında, iskânında ve sosyal ve
kültürel hayatında mühim rol oynamışlardır. Ayrıca ekonomik olarak devlete önemli
katkı sağlamışlardır. Hayvancılığın yanında bilindiği gibi Batı Anadolu’daki Yörüklerin
tarımda da etkili olduklarını görmekteyiz. Yine bu bölge Oğuz boylarının yerleşmesine ve
önemli Yörük gruplarının varlığına sahne olmuştur.

KAYNAKLAR

BOA, MD (Mühimme Defteri) 60, Gurre-i Zilhicce 993, s. 84/191;

BOA, MD (Mühimme Defteri) 41, 18 Ramazan 987, s. 140/313.

BOA, TD ( Tapu Tahrir Defteri) 176, s. 1-140.

BOA, TD (Tapu Tahrir Defteri) 166, 481-574.

TK. KKA 110, s. 2-48.

166 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri (937/1530), T.C. Başbakanlık Devlet
Arş. Genel Müd. Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu: 27, Ankara 1995, s. 481-574.

438 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri (937/1530), I, T.C. Başbakanlık
Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu: 13, Ankara 1993.

www.balkıca.somee.com.

Akgündüz, Ahmed, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, II, Fey Vakfı, İstanbul

1990.

Aksoy, Erdal, Yörük ve Türkmenlerin Sosyo-Kültürel Yapısı (Kırıkkale Karakeçili Aşireti
Örneği), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi S.B.E., Ankara 2001.

Altunay, Sema, XVI ve XVII. Yüzyıllarda Rumeli Yörükleri ve Naldöken Yürük Grubu,
(Yayınlanmamış Doktora Tezi), Eskişehir Anadolu Üniversitesi S.B.E., Eskişehir 1999.

Armağan, Latif, “Osmanlı Devleti’nde Konar-Göçerler”, Osmanlı, IV, Ankara 1999, s.
142-150.

Barkan, Ö.L., “Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”, Türkiyat Mecmuası, X,
İstanbul 1953.

Çağatay, Neşet, “Osmanlı İmparatorluğunda Re’ayadan Alınan Vergi ve Resimler”,
DTCFD, V, sayı 5, 1947, s. 483-511.

Çetintürk, Selahaddin, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Yürük Sınıfı ve Hukuki Statüleri”,
DTCFD, II, Ankara 1943, s. 107-108.

Demirkent, Işın, Ioannes Kınnamos’un Historia ’sı (1118-1176), TTK, Ankara 2001.
Divitçioğlu, Sencer, Osmanlı Beyliğinin Kuruluşu, İstanbul 1996.

Doğru, Halime, XVI. Yüzyılda Eskişehir ve Sultanönü Sancağı, İstanbul 1992.

Emecen, Feridun M., “Osmanlılar ve Türkmen Beylikleri (1350-1450)”, İlk Osmanlılar ve
Batı Anadolu Beylikler Dünyası, Kitabevi, İstanbul 2005, s. 37-74.

Emecen, Feridun M., “Gazaya Dair -XIV. Yüzyıl Kaynakları Arasında Bir Gezinti”, İlk
Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası, Kitabevi, İstanbul 2005, s. 75-99.

Emecen, Feridun, “Batı Anadolu’da Yörükler”, Anadolu’da ve Rumeli’de Yörükler ve
Türkmenler Sempozyumu Bildirileri, Yör-Türk Vakfı, Ankara 2000, s. 113-120.

Emecen, Feridun, XVI. Asırda Manisa Kazası, Ankara 1989.

Eröz, Mehmet, Yörükler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı (TDAV), İstanbul 1991.
Gündüz, Tufan, “Oğuzlar/Türkmenler”, Türkler, II, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002, s.
263-276.

Gündüz, Tufan, Anadolu’da Türkmen Aşiretler-Bozulus Türkmenleri (1540-1640), Bilge
Yayınevi, Ankara 1997.

İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, I, Eren Yay.,
İstanbul 2000.

İnalcık, Halil, The Yürüks: Their Origins, Expansion and Economic Role”, The Middle
East and the Balkans under the Ottoman Empire Essays on Economy and Society,
Bloomıngton/USA 1993, s. 103-106.

Karaca, Behset, “XVI. Asırda Batı Toroslarda Güney Batı Anadolu) Yörükler”, Uluslar

arası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildiriler I, Ocak 2007 Denizli, s. 111-124.
Karaca, Behset, XV. Ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağı, Fakülte Kitabevi, Isparta 2002.

Koç, Yunus, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Nüfus Yapısı (1300-1900", Osmanlı, IV, Yeni
Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 535-550.

Kommena, Anna, (Çev. Bilge Umar, Alexıad Anadolu ’da ve Balkan Yarımadası ’nda
İmparator Alexias Kommenos Dönemi’nin Tarihi Malazgirt’in Sonrası, İnkılâp, İstanbul 1996.

Kütükoğlu, Mübahat S., XVI. Asırda Tavas Kazasının Sosyal ve İktisadi Yapısı, Tavas Köy
ve Belediyelere Hizmet Götürme Birliği yayını nu: 1, İstanbul 2002.

Miroğlu, İsmet, Kemah Sancağı ve Erzincan Kazası (1520-1566), Ankara 1990.

Olgun, İbrahim - Drahşan, Cemşit, Farsça-Türkçe Sözlük, Ankara 2005.

Sakin, Orhan, Anadolu’da Türkmenler ve Yörükler, Toplumsal Dönüşüm Yayınları,
İstanbul 2006.

Saraçoğlu, Hüseyin, Akdeniz Bölgesi, M.E.B., İstanbul 1989.

Sümer, Faruk, Safevi Devleti ’nin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü,
TTK, Ankara 1992.

Sümer, Faruk, Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri-Boy teşkilatı-Destanları, TDAV, İstanbul

1992.

Şahin, İlhan, “Göçebeler", Osmanlı, IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 132-141
Türk Dil Kurumu, Derleme Sözlüğü, II, Ankara 1993.

Türk Kültüründe Karakeçililer Uluslar arası Bilgi Şöleni Bildirileri, Atatürk Kültür
Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara 1999.

Türkay, Cevdet, Başbakanlık Arşivi Belgelerine Göre Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak,
Aşiret ve Cemaatler, İşaret, İstanbul 2005.

Uykucu, Ekrem, İlçeleriyle Birlikte Muğla Tarihi (Coğrafya ve Sosyal Yapı), İstanbul 1983.
Uzunçarşılı, Hakkı, Anadolu Beylikeri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, TTK, Ankara

1984.

Ünal, M. Ali, XVI. Yüzyılda Harput Sancağı (1518-1566), Ankara 1989.

Ünal, M. Ali, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Isparta 2002.

Wittek, Paul, Menteşe Beyliği, (Çev. O. Ş.Gökay), TTK, Ankara 1986.

Yücel, Talip, Türkiye Coğrafyası, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları 68,
Ankara 1987.

Burada cemaatlerin hepsinin ismi zikredilmemiş fakat toplam nüfus ve hâsıl verilmiştir, İsimlerin hepsi ise Tablo 3^rde verilmiştir.

Parantez içindeki rakamlar defterdeki toplamı vermektedir. Parantez dışındaki rakamlar ise bizim bulduğumuz gerçek toplamları vermektedir.
1522'de toplam 302 Yörük vardır. 1532’de ise toplam 170 Yörük vardır.

C: Cemaat, T: Tir, M: Mukata 'a.