| Şimdi, arzu buyurursanız İstanbul ile haberleşmeye
dele-devarrı edelim : Tevfik Paşa , 27 Ocak tarihli bir telgrafı ile
Büyük Millet tekrar etti. Bakanlar Kurulu Başkanlığı'ndan şu cevap
verildi : Ankara, 30.01.1921
İstanbul'da Tevfik Paşa Hazretleri'ne
İtilâf Devletleri politikasında Türkiye lehine görülen son gelişmeler,
milletin fedakarca azminin eseridir. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin
Sevres Antlaşması'nıtümüyle reddetmesi üzerine ortaya çıkan şu durumdan,
millî çıkarlarımıza en elverişli sonuçların elde edilmesi, Londra
Konferansı'na katılacak delegelerin doğrudan doğruya milli iradeyi
temsil eden Büyük Millet Meclisi'nce seçilmiş ve gönderilmiş olmasıyla
mümkündür. Uğursuz Sevres Antlaşması'nı imzalamış bir hey'etinvarisleri
durumunda olan Hey'etiniz delegelerinin, vatan ve millet için yararlı
olansonuçları elde edebilmeleri mümkün değildir. Bu bakımdan, vatanın
yüksek çıkarlarını düşünerek bu barış görüşmelerinde Büyük Millet
Meclisi delegelerini millîbirliği tam olarak gösterecek bir şekilde
serbest bırakmaklığınız gerekir. Bundandolayı, bir taraftan önceki
tebligatımızla ilgili görüşmeleri takip ve yürütmeklebirlikte, bir
yandan da aşağıdaki kararları derhal kabul ederek yerine getirmenizrica
olunur :
1- Londra Konferansı'na katılacak Türkiye hey'eti yalnız Türkiye
BüyükMillet Meclisi tarafından seçilecek ve gönderilecektir.
2 - Bu delegeler hey'eti ile birlikte gitmesini gerekli gördüğünüz
bazı uzman müşavirlerle gerekli evrak ve belgeler, tarafınızdan
hazırlanacak ve hey'etekatılmak üzere yola çıkarılacaktır.
3 - Bizim tarafımızdan gönderilecek delegeler hey'etinin, bütün
Türkiye'yi;temsil edecek tek hey'et olduğunu da İtilâf devletlerine
bildireceksiniz.
4 - Vaktin darlığı dolayısıyla kesin ve son olarak alınan bu kararlarınkabul
edilmemesi halinde, vatan ve milletin selâmeti adına doğacak tarihî
sorumluluk tamamen hey'etinize ait olacaktır.
Bakanlar Kurulu Başkanı Fevzi
Efendiler, Tevfik Paşa'nın çalışma arkadaşı olup Ankara'dabulunan
İzzet Paşa tarafından da bir telgraf çekilmesinin yararlıolacağını
düşündük. İzzet Paşa'nın telgrafı şuydu : Şifre Ankara, 30.1.1921
İstanbul'da Tevfik Paşa Hazretleri'ne
Şubat sonlarında Londra'da toplanacak konferansla ilgili olarak
BüyükMillet Meclisi Başkanı Mustafa Kemal Paşa Hazretleri ile Zâtıdevletleri
arasında yapılan açık telgraf yazışmalarındaki bilgileri öğrenmiş
bulunuyoruz,Hey'etimizin uğradığı başarısızlıktan sonra yine düşünce
bildirmeye cesaret etmek utanç verici olmakla birlikte, gerçek durum
ve burada hâkim olan görüşlerüzerinde derin kavrayışlı yüksek şahsiyetlerini
aydınlatmayı vatanseverlik duygusunun bir gereği sayıyoruz. İstanbul'un
işgal altında bulunması dolayısıyla, oradaki bir hükumetin milletin
temel çıkarlarını savunma gücünü gösteremeyeceğiburada tabiî görülmektedir.
Sonradan Anadolu ile İstanbul'un biribirinden ayrılmasına yol açacağı
endişesiyle, iki ayrı hey'et halinde konferansta bulunmaktanda kaçınılmaktadır.
Mustafa Kemal Paşa Hazretleri de, telgraflarındaki görüşlerden,
esas itibariyle fedakârlık etmeye yetkili değildir. Anadolu'daTanrı'nın
yardımıyla, muhalefet ve isyanlar bastırılıp etkisiz duruma; etirilerek
veçeteler ortadan kaldırılarak kuvvetli bir ordu ve hükûmet kurulmuştur.
Avrupa'yı,Sevres Antlaşması'nın lehimize değiştirilmesine yöneltebilecek
görüşmelerin kesilmesine meydan verilmeyecek şekilde, himmetlerinizin
esirgenmemesini sadakatımıza dayanarak istirham ederiz. Buradaki
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Padişah tarafından tanınması temel
şartı değişmemek üzere, ayrıntılar ve görünüşe aitbazı noktalar
üzerinde görüşme imkânı açıktır. Bu imkânın kaybedilmesine meydan
verilmemek üzere durumun lütfen bildirilmesi arz olunur.
Ahmet İzzet
|